جبران سرمایه‏

مسئلۀ ۲۰۱۵ :    اگر در اول سال قبل از آنکه سودی به دست آورد، از سرمایه یا غیر آن خرج کند و قبل از پایان سال سودی به دست آورد، در صورتی که بدون جبران آن نتواند با آن سرمایه کار کند یا در عُسر و حرج قرار گیرد یا مصرف کردن و یا جبران آن عرفاً مؤونه حساب می‏شود یا اگر جبران نکند، عنوان سود، فائده و استفاده، صدق نمی‏کند، در همۀ این موارد می‏تواند آن‎را از منافع سال جبران کند و اگر هیچ کدام از اینها صدق نکند، از منافع سال نمی‏توان مخارج را جبران کرد، ولی اگر بعد از سود کردن خسارتی بر سرمایه وارد شود، می‏تواند آن‎را منافع سال جبران کند.
مسئلۀ ۲۰۱۶ :    اگر مقداری از سرمایه مخمّس تلف شود واز باقی مانده آن سودی حاصل شود که از مخارج سالیانه‏اش زیاد بیاید، اقوی‏ آنست که مقداری را که از سرمایه تلف شده، از منافع بردارد و همچنین است اگر یک سرمایه که در مسیر تجارت قرار گرفته است یک وقت خسارت دیده و وقت دیگر سود کرده باشد جایز است با منافع آن خسارت قبلی را جبران کنند.
مسئلۀ ۲۰۱۷ :    اگر غیر از سرمایه چیز دیگری از دارایی او از بین برود، در صورتی که در همان سال در زندگی به آن احتیاج داشته باشد، می‏تواند از سودی که به دست می‏آورد آن‎را تهیه و جبران کند، ولی اگر در همان سال در زندگی به آن چیز احتیاج نداشته باشد، نمی‏تواند در بین سال از منافع کسب آن‎را تهیه کند، مگر آنکه بدون محاسبه و جبران آن عرفاً عنوان منفعت، سود و استفاده صدق نکند و نگویند در این سال سود کرده است و یا اگر محاسبه نکند در عُسر و حرج قرار می‏گیرد.
مسئلۀ ۲۰۱۸ :    کسی که چند محلّ کسب و منبع درآمد داشته باشد، ظاهراً می‏تواند پس از به دست آوردن سود، هرگونه زیانی که به سرمایه‏اش وارد می‏شود را از سود آن جبران و کسر کند، خواه هر رشته از کسب او دارای دخل و خرج جداگانه و صندوق مستقل باشد یا نباشد، هر چند در صورت اوّل احتیاط آنست که زیان وارد بر سرمایه یک رشته را از سود رشته دیگر کسر نکند.
مسئلۀ ۲۰۱۹ :    اگر در اثر به دست آوردن سود خسارتی بر مغازه و یا دفتر کار تجاری وارد شود که نیاز به تعمیر پیدا کند، در صورتی که معمولی بوده و از حدّ متعارف زاید نباشد، می‏تواند مخارج تعمیر را از سود سالیانه کسر کند و در این جهت میان تعمیر اصل محل کار و تعمیر برای زیبایی، فرقی نمی‏کند.
مسئلۀ ۲۰۲۰ :    آباد کردن زمینهای موات چنانچه برای تجارت یا بهره بردن از کشت و زرع آن باشد جزء سرمایه به حساب می‏آید، ولی اگر برای تفریح و استراحت شخصی خود و فرزندانش در حدّ نیاز عرفی باشد و قصد تجارت و کسب نداشته باشد، جزء سرمایه به حساب نمی‏آید و در صورتی که عرفاً جزء شأن او باشد جزء مخارج سالیانه است.
مسئلۀ ۲۰۲۱ :    اگر تاجر یا کاسب یا کشاورز، از درآمد سالیانه‏اش وسیله نقلیه‏ای بخرد یکی از سه حالت را دارد:
1- اگر برای استفاده در کسب و کار خریده باشد باید خمس آن‎را بپردازد.
2- اگر برای استفاده خانوادگی و برآوردن نیاز شخصی خریده، خمس آن واجب نیست.
3- اگر برای هر دو خریده، هر کدام بیشتر باشد ملاک است و چنانچه تقریباً مساوی باشند، احتیاطاً نصف آن‎را جزء سرمایه حساب کند و خمس آن‎را بدهد.
مسئلۀ ۲۰۲۲ :    کسی که مقداری از درآمد خود را به تدریج برای تعمیر مغازه، آباد کردن زمین موات، احداث باغ یا خرید ماشین مسافربری صرف کرده، چنانچه قصد کسب سود و توسعه سرمایه‏گذاری و جذب درآمد بیشتر باشد، باید در آخر سال خمس آن‎را بپردازد و اگر اصل زمین آباد شده هم افزایش قیمت پیدا کرده باشد باید آخر سال، خمس آن‎را بدهد، ولی اگر قصد فروش مثلاً زمین را ندارد و می‏خواهد آن‎را داشته باشد چنانچه یک بار خمس آن‎را بدهد، سالهای بعد تا زمانی که آن‎را نفروخته، خمس واجب نمی‏شود.
مسئلۀ ۲۰۲۳ :    اگر درخت بید و چنار و مانند اینها را برای تجارت بکارد و خمس نهال را داده باشد، سالی که موقع فروش آنهاست اگرچه آنها را نفروشد، باید خمس آنها را پس از کسر مخارج سالیانه پرداخت کند، ولی اگر مثلاً از شاخه‏های آنها که هر ساله بریده می‏شود، سودی ببرد و به تنهایی یا با سودهای دیگر کسب از مخارج سالیانه‏اش زیاد بیاید، باید خمس آن‎را بدهد.
مسئلۀ ۲۰۲۴ :    اگر بچّه نابالغ سرمایه‏ای داشته باشد که از آن سودی به دست می‏آید، بنا بر احتیاط واجب بعد از آنکه بالغ شد باید خمس آن‎را بپردازد.