بیانات حضرت آیت الله العظمی بیات زنجانی در درس اخلاق

مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله‌العظمی بیات زنجانی(مدظله العالی) عصر روز پنجشنبه، در جلسه هفتگی درس اخلاق و در ادامه شرح کتاب «منازل السائرین» با اشاره به کلمۀ توبه و معانی مختلف آن، توبه را برای افراد مختلف یکسان ندانسته و آن را متناسب با جایگاه آنها تفسیر کرده و گفتند: من توبه را “رجوع” و “برگشت” معنا می‌کنم و با این تعبیر، همۀ عالم به نوعی تائب است چرا که خداوند عالم مطابق با تعبیر فلسفی، مبدأ المبادی و غایت‌الغایات است و انسان نیز خواسته یا ناخواسته به این دلیل که از خداست و باید به سوی خدا بازگردد، تائب است.
مرجع عالیقدر با تأکید بر اینکه طبق معارف دینی، همۀ افراد در همۀ جایگاهها باید توبه کنند فرمودند: توبه در انسان‌های مختلف، وضعیت مشابهی ندارد. مثلاً توبۀ عالِم از توبه غیر عالِم سخت‌تر است چرا که جایگاه علما، متفاوت از جایگاه دیگر افراد است؛ از طرفی گناه‌ها هم با هم به واسطۀ تبعات آنها، متفاوتند و برای مثال گناه‌های سیاسی و اجتماعی به دلیل اثرات نامطلوب آنها بر جامعه، با گناه‌های دیگر فرق دارد، به همین دلیل است که بین عمل فقیه و مرجع تقلید با عمل دیگر افراد عادی جامعه تفاوت وجود دارد. چرا که حرف و عمل فقیه و مرجع تقلید، مورد استناد قرار می‌گیرد و در واقع، حرف و عمل او در جامعه حجت است؛ به همین دلیل است که غفلت، مصلحت سنجی و امثالهم توسط یک طلبه، عالم و فقیه با دیگر مردم متفاوت است، چرا که مردم این عمل فقیه را، برای خود الگو قرار می‌دهند.
معظم‌له در تفسیر واژه توبه، با اشاره به خاطره‌ای از حضرت امام خمینی(ره) فرمودند: در دوران نمایندگی مجلس یکی از دفعاتی که به محضر ایشان رسیدیم، رو به میهمان‌ها که عمدتاً از مسؤولین بودند، فرمودند که اگر فردی از شماها احساس می‌کند که در جایگاهی قرار گرفته که متناسب با شأن او نیست و نمی‌تواند از پس مسؤولیت‌های آن شغل برآید، باید استعفا دهد و کناره‌گیری کند؛ بنده این توصیۀ امام به ماها را توصیه به نوعی توبه و در واقع رجعت به سوی حق معنا می‌کنم.
ایشان ادامه دادند:‌ اگر در جامعه گناهی انجام بشود و جامعه در برابر آن عکس‌العملی نشان ندهد، این غیر قابل جبران است؛ اگر فردی گناه کند، با توبه و «استغفرالله» گفتن ممکن است قابل جبران باشد ولی اگر خانواده‌ای مرتکب گناه شد، آیا اگر فقط پدر خانواده استغفار بگوید کافی است؟ نخیر! همۀ خانواده باید برای جبران آن گناه، تلاش و توبه کنند یعنی اگر جامعه در برابر انجام گناه، هتک حرمت و مسائلی از این دست سکوت اختیار کرد و بی تفاوت شد، تنها راه برای توبه روی آوردن به امر به معروف و نهی از منکر است و این مساله خیلی مهم است چرا که امر به معروف و نهی از منکر، نوعی توبۀ جمعی است. اینجاست که امام علی(ع) می‌فرماید اگر امر به معروف و نهی از منکر را ترک کنید، بدترین شما بر شما حاکم می‌شوند و آنجاست که هر دعایی بکنید، دیگر برآورده نخواهد شد. این فرمایش امیرالمومنین(ع) نشان از این موضوع است که ترک این امر، یعنی عدم توبه و نتیجۀ این عدم توبه هم تسلّط بدترین‌های مردم بر آنها و نیز عدم استجابت دعاست.
ایشان در ادامه خطاب به روحانیون و طلاب گفتند: ‌عمامۀ طلبه برای او نشانه است و همگان او را می بینند، عملکردش نیز پیام دارد؛ به همین دلیل است که اگر مردم در جامعه نسبت به دین دچار ذهنیت بشوند، باید آن را نتیجۀ عملکرد بندۀ طلبه جست.
اگر در جامعه‌ای ظلمی دیده شود، پایمال شدن حقی مشاهده شود، در برابر هتک حرمت‌ها سکوت شود، به تغییر داده شدن مفاهیم دینی بی توجهی شود، افراد بی گناه از زندگی به صورت عادی محروم شوند و عکس‌العملی نشان داده نشود و اگر در جامعه ای همۀ حرمت‌ها هتک شود و حتی به حریم امام زمان‌(ع) هم رحم نشود، در برابر این هتک‌ها سکوت کردن، عین گناه است و راه بازگشت از آن، توبه کردن افراد با توجه به جایگاهی است که دارند.
ایشان با اشاره به وقایع تأسف‌بار رخ داده در تشییع جنازه مرحوم مهندس سحابی گفتند:‌ باعث شرم است که در یک کشور شیعه، کشور امام زمان(عج) و کشور مرجعیت، یک زن مؤمنه به شکل عجیب و غریبی از دنیا می رود و حتی نقل شده که بدون اقامه شرعی نماز میت (که باید با اجازۀ ولی میت خوانده شود) او را شبانه دفن کرده اند! اینجاست که باید توجه داشت توبۀ فرد و جریان گناهکار در این موضوع و مسائل مشابه آن، به مراتب سخت‌تر خواهد بود و باید متناسب با جایگاه فرد و جریان خاطی باشد چراکه این یک برخورد فردی نیست؛ برخورد با یک زن مومنه است، به نام اسلام است، به نام حکومت دینی است.
ایشان در پایان درس اخلاق گفتند:‌ همه بدانیم که در قبال عملکردمان مسؤولیم و بنا به جایگاهی که متصدی آن هستیم در روز قیامت پاسخ‌گوی اعمال خود خواهیم بود. بندۀ طلبه به اندازۀ خودم، فرد مسؤول هم به اندازۀ خودش و اینجاست که باید همه‌مان توبه کنیم و به خدای عالم بازگردیم. توبه یعنی رجعت و بازگشت به سمت حق و آن چیزی که پروردگار عالم فرموده است.