نصاب غلّات چهارگانه‏

مسئلۀ ۲۱۹۲ :    نصاب گندم، جو، کشمش و خرما ۲۸۸ من تبریز- هر من‏۶۴۰ مثقال- است، چیزی معادل ۴۵ مثقال کمتر از ۸۶۴ کیلوگرم و هر وقت نصاب به این مقدار برسد واجب است زکات آن‎را بپردازد.
مسئلۀ ۲۱۹۳ :    هر یک از غلّات چهارگانه، اگر از آب باران و نهر طبیعی یا رودخانه، آبیاری شوند یا ریشه آنها از رطوبت زمین استفاده کند، زکات آنها یک‌دهم و اگر با آب چاه یا از طریق کشیدن با دلو و با موتور و مانند آن از رودخانه، چاه یا استخر یا حتّی دریا، آب بکشند و زراعت را آبیاری کنند، زکات آنها یک‌بیستم است و اگر از هر دو طریق به‌طور مساوی استفاده کنند، زکات نصف آنها یک‌دهم و نصف دیگر یک‌بیستم است و اگر به‌طور مساوی نباشد، تابع نظر عرف است یعنی اگر عرف بگوید از نهر و رودخانه و مانند اینها آب خورده، یک‌دهم و اگر بگوید از دلو و چاه و موتور پمپ و امثال آن آب خورده، یک بیستم، زکات واجب است، ولی در جایی که عرف هم نتواند تشخیص بدهد و بین نهر، رودخانه، رطوبت زمین، موتور پمپ، دلو، چاه و امثال آن، مردد باشد، اقوی آنست که مقدار یک‌بیستم زکات بدهد و کفایت می‏کند، ولی احتیاط مؤکد آنست که یک‌دهم را در صورت تردید حساب کند.
مسئلۀ ۲۱۹۴ :    اگر زراعت با آبیاری به وسیلۀ باران و رودخانه، رشد لازم را داشته باشد و در عین حال از طریق دلو و پمپ و مانند آن هم آبیاری شود در صورتی که آبیاری دوّمی، تأثیری در اضافه شدن محصول نداشته باشد، باید یک‌دهم را زکات بدهد، امّا اگر وسیله اصلی و مؤثر آبیاری، دلو و مانند آن باشد، زکات آن یک‌بیستم است، گرچه گاهی هم از آبیاری طبیعی استفاده کرده باشد.
مسئلۀ ۲۱۹۵ :    اگر کسی زراعتی را با آب چاه، دلو، پمپ و مانند آن آبیاری کند و کسی هم در زمین مجاور کشت کند که از رطوبت زمین مجاور استفاده می‏کند و احتیاجی‏ به آبیاری ندارد، زکات زراعتی که از آبیاری با دلو و موتور و مانند آن استفاده می‏کند یک‌بیستم و زراعت اراضی مجاور یک‌دهم است.
مسئلۀ ۲۱۹۶ :    منظور از مؤونه و مخارج زکات عبارت است از تمامی مخارج و هزینه‏هایی که عرفاً برای کشت و غرس درخت و به‌طور کلّی برای به دست آوردن محصول زراعت و باغداری مصرف می‏شود، مانند مزد کارگری که زمین را شخم می‏زند یا می‏کارد یا مزد دروگر و آبیاری کننده و یا اجاره بهای زمینهایی که برای کشت اجاره می‏شوند یا اجرت المثلی که در برابر زمین تصرّف عدوانی شده می‏پردازند، یا پولی که به نگهبان غلّه و گندم و میوه‏های چیده شده یا به کارگر برای خشکاندن خرما، کشمش، آماده کردن محل خشکاندن میوه‏ها، نهر سازی، آماده سازی محل آبیاری، خرید ماشین آلات کشاورزی و تعمیر آنها یا هزینه‏های استهلاک، خرید بذر کشت و هزینه اصلاح درختان میوه پرداخت می‏شود یا چیزهایی که از طرف حکومتها از محصول و یا قیمت آن گرفته می‏شود، همۀ اینها از مصادیق بارز و ظاهر مؤونه به حساب می‏آید.
مسئلۀ ۲۱۹۷ :    احتیاط واجب آنست که نصاب را قبل از کسر مخارج در نظر بگیرد و بعد از آنکه بدون کسر مخارج به حدّ نصاب رسید، مخارجی را که می‏تواند کسر کند. در ضمن مسائل آتی نحوه کسر آنها و مخارجی که از اصل مال، قبل از رسیدن به حد نصاب، برداشته می‏شود، توضیح داده خواهد شد.
مسئلۀ ۲۱۹۸ :    آن مقداری که از طرف حکومت یا هر قدرتی به عنوان مقاسمه- که از اصل محصول کم می‏شود- از غلّات اربعه برداشته می‏شود، قبل از محاسبه حدّ نصاب کسر می‏شود و بعد از کسر آن مقدار، اگر چیزی باقی ماند و به حدّ نصاب رسید، زکات واجب است.
مسئلۀ ۲۱۹۹ :    هزینه‏ای که برای هر کدام از این غلّات چهارگانه می‏شود، حتّی آن مقدار از قیمت اسباب و وسایل که در اثر زراعت و باغداری کم شده یا از بین رفته است، بعد از محاسبه و به حدّ نصاب رسیدن، کم کند و زکات مابقی را بپردازد، مثلاً اگر قبل از کم کردن مخارج عمومی غلّه به ۲۵ مثقال کمتر از ۲۸۸ من تبریز، برسد مقدار مخارج را کسر کرده و زکات مابقی را بپردازد.
مسئلۀ ۲۲۰۰ :    بذری که برای کشت مصرف می‏شود، در صورتی که زکاتش داده شده باشد یا از اموالی تهیه شده باشد که زکات ندارند، از مؤونه محسوب و پس از کسر مقدار آن، زکات مابقی اگر به حدّ نصاب برسد، داده شود؛ امّا اگر خود آن بذر هم زکات داشته باشد، زکات مجموع در صورتی که به حدّ نصاب برسد باید داده شود و اگر مجموع به حدّ نصاب برسد، فقط زکات خود بذر لازم و واجب است.
مسئلۀ ۲۲۰۱ :    کسی که زمین زراعی، گاوآهن، تراکتور و مانند اینها از آن خودش باشد یا بعضی از آنها ملک خودش باشد، نمی‏تواند برای آنها چیزی کسر و مؤونه حساب کند و همچنین کارهایی که خودش انجام داده یا دیگران به‌طور رایگان برایش انجام داده‏اند را نیز نمی‏تواند جزء مخارج حساب کرده و از محصول کم کند.
مسئلۀ ۲۲۰۲ :    کسی که باغ انگور یا درخت خرما خریداری کرده است، قیمت باغ و درخت جزء مؤونه حساب نمی‏شود، امّا اگر پول داده و خرما یا انگوری که هنوز چیده نشده را خریداری کند، آن مقدار پولی که برای خرید داده جزء مخارج حساب می‏شود و پس از کسر آن، باید زکات مابقی را بپردازد.
مسئلۀ ۲۲۰۳ :    اگر کسی زمینی بخرد و در آن گندم یا جو بکارد، پولی که برای خرید زمین داده جزء مخارج حساب نمی‏شود، امّا اگر پول داده و خود زراعت را خریده، آن پول جزء مخارج حساب می‏شود و می‏تواند آن‎را کسر کند و زکات مابقی را اگر به حدّ نصاب برسد، باید بپردازد و در هر صورت وقتی که می‏خواهد پول زراعت را کم کند باید در صورتی که کاهش قیمت داشته باشد، قیمت کاه را اوّل از پول زراعت کسر کند و بعد مابقی پول را جزء مخارج به حساب آورد، مثلاً اگر زراعتی را پانصد تومان بخرد و قیمت کاه صد تومان باشد، صد تومان را از پانصد تومان کم کند و مابقی را که چهارصد تومان است، جزء مؤونه حساب کند.
مسئلۀ ۲۲۰۴ :    کسی که بدون گاو، تراکتور و وسایل دیگر، می‏تواند زراعت و کشاورزی کند، اگر این وسایل را بخرد، با وجود دخالت آنها در امر کشاورزی، نمی‏تواند پولی که بابت خرید آنها داده جزء مخارج حساب کند.
مسئلۀ ۲۲۰۵ :    کسی که بدون گاو، تراکتور و چیزهای دیگری که در زراعت لازم است نمی‏تواند کشاورزی کند، در صورتی که بخرد و در کشت و کار از آنها استفاده کند، اگر به خاطر زراعت به‌طور کلّی از بین برود، می‏تواند آنها را جزء مؤونه حساب کند و اگر مقداری از قیمت آنها به خاطر زراعت کم شده باشد، همان مقدار را می‏تواند از مؤونه حساب کند، ولی اگر قیمت آنها قبل و بعد از کشاورزی کم نشده باشد، نمی‏تواند چیزی از آن‎را جزء مخارج حساب کند.
مسئلۀ ۲۲۰۶ :    اگر کسی در یک طرف زمین گندم و جو بکارد که زکاتشان واجب است و در طرف دیگر نخود و لوبیا و مانند آن بکارد که زکاتشان واجب نیست و مخارجی هم برای هر یک انجام بدهد، خرج هر کدام به پای خودش حساب می‏شود و اگر برای هر دو خرج کرده است باید به نسبت بین هر دو تقسیم شود، در صورتی که مخارج هر دو به یک‏ اندازه باشد، می‏تواند نصف مخارج را از آنچه که به آن زکات تعلّق می‏گیرد و نیم دیگر را از آن دیگری کسر کند.
مسئلۀ ۲۲۰۷ :    بنا بر احتیاط واجب، هزینه توزین غلّات چهارگانه برای جدا کردن مقدار زکات، از باب مقدّمه واجب به عهدۀ مالک است و از محصول به عنوان مخارج کسر نمی‏شود.