مسائل واجبات و ارکان نماز : رکوع

مسئلۀ ۱۱۳۰ :    واجب است انسان در هر رکعت از نمازهای واجب و مستحب بعد از حمد و سوره یا تسبیحات اربعه، به نیت رکوع به‌طور معمول به اندازه‏ای خم شود که کف دستها به سر زانو برسد و احتیاطاً دستها را بر سر زانوها بگذارد.
مسئلۀ ۱۱۳۱ :    اگر به قصد کار دیگری غیر از رکوع مثلاً برای کشتن جانور خم شود نمی‏تواند آن‎را رکوع به حساب آورد، بلکه باید بایستد و دوباره برای رکوع خم شود و به سبب این عمل رکن زیاد نشده و نماز باطل نمی‏شود.
مسئلۀ ۱۱۳۲ :    کسی‌که دستها یا زانوانش با دیگران فرق دارد، مثلاً کوتاه یا بلندتر است، واجب است به اندازه معمول دیگران خم شود به گونه‏ای که عرفاً گفته شود رکوع کرده است.
مسئلۀ ۱۱۳۳ :    کسی‌که نشسته نماز می‏خواند، واجب است برای رکوع به اندازه‏ای خم شود که اگر ایستاده رکوع می‏کرد به همان‏ اندازه خم می‏شد و بهتر آنست که به اندازه‏ای خم شود که صورتش به محل سجده نزدیک شود، امّا کسی که خوابیده نماز می‏خواند و نمی‏تواند خم بشود، باید برای رکوع و سجده اشاره کند و اشارۀ سجده در صورت امکان بیشتر از اشارۀ رکوع باشد.
مسئلۀ ۱۱۳۴ :    اگر کسی بدون تکیه به چیزی نتواند رکوع کند واجب است به چیزی تکیه کرده و رکوع کند و اگر با تکیه به چیزی هم نتوانست به اندازه متعارف رکوع خم شود لازم است هر اندازه می‏تواند برای رکوع خم شود و برای رکوع اشاره هم بکند و اگر نتواند حتّی با تکیه بر چیزی بایستد و برای رکوع خم شود، واجب است در صورت امکان هنگام رکوع بنشیند و در حال نشسته به رکوع برود و بهتر است نماز دیگری نیز در حال قیام بخواند و در همان حال به رکوع با سر اشاره کند.
مسئلۀ ۱۱۳۵ :    کسی‌که در حال قیام می‏تواند به رکوع برود و با سر اشاره کند و توان خم شدن ندارد، ولی در حال نشسته می‏تواند اندکی خم بشود، واجب است نماز را در حالت ایستاده بخواند و بنا بر احتیاط نماز دیگری نیز بخواند و در موقع رکوع بنشیند و هر قدر می‏تواند برای رکوع خم شود.
مسئلۀ ۱۱۳۶ :    کسی‌که برای رکوع خم شده است، اگر بعد از رسیدن به حد رکوع و آرام گرفتن بدن، سر از رکوع بردارد و دوباره به قصد رکوع خم شود، نمازش باطل است و باید اعاده کند.
مسئلۀ ۱۱۳۷ :    کسی‌که برای رکوع واجب است با سر اشاره کند، اگر نتواند اشاره کند، باید به نیت رکوع چشمها را برهم بگذارد و به نیت برخاستن از رکوع آنها را بازکند و اگر از این هم ناتوان باشد باید در قلب نیت رکوع کند و ذکرش را بگوید.
مسائل و توضیحات مربوط به ذکر رکوع، در بند هفتم از واجبات نماز (ذکر رکوع و سجود) خواهد آمد.
مسئلۀ ۱۱۳۸ :    بعد از اتمام ذکر رکوع واجب است راست بایستد و بعد از آنکه بدن آرام گرفت و مطمئن شد به سجده رود و اگر عمداً قبل از ایستادن یا قبل از آرام گرفتن بدن به سجده رود، نمازش باطل است.
مسئلۀ ۱۱۳۹ :    برای نمازگزاری که رکوع را فراموش کند، دو حالت متصور است یکی اینکه قبل از رسیدن به سجده یادش بیاید، پس واجب است بایستد و به نیت رکوع خم شود و رکوعش را بجا بیاورد و اگر از حالت خمیده بدون راست شدن به رکوع برگردد نمازش باطل است، حالت دوّم اینست که بعد از رسیدن پیشانی به زمین یا بعد از سجدۀ اول و قبل از شروع سجدۀ دوم یادش بیاید، در این‎صورت نیز باید برگردد و بایستد و به رکوع برود و بعد از اتمام نماز برای سجدۀ زیادی دو سجدۀ سهو بجا آورد و بنا بر احتیاط نماز را دوباره بخواند و اگر بعد از ورود به سجدۀ دوم یادش بیاید که رکوع را فراموش کرده، نمازش باطل است.
مسئلۀ ۱۱۴۰ :    اگر پیش از آنکه به مقدار رکوع خم شود و بدن آرام گیرد عمداً ذکر رکوع را بگوید، در صورتی که به همین ذکر اکتفا کند نمازش به دلیل عدم اتیان ذکر بر وجه صحیح، باطل است و اگر آن‎را دوباره به قصد قربت مطلقه بگوید ظاهراً نمازش صحیح است و دلیلی بر بطلان آن وجود ندارد، ولی اگر دوباره به قصد همان ذکر رکوع، در حال آرامش بدن ذکر را بگوید بنا بر احتیاط واجب نمازش را تمام کرده و دوباره بخواند.
مسئلۀ ۱۱۴۱ :    اگر موقع گفتن ذکر واجب بدون اختیار یا اشتباهاً به قدری حرکت کند که بدن از حالت آرامش خارج شود، واجب است پس از آرام گرفتن بدن، احتیاطاً آن ذکر را دوباره به قصد قربت مطلقه یعنی بدون نیت وجوب یا استحباب بخواند و نمازش صحیح است و اگر حرکتش اندک باشد خللی به نماز وارد نمی‏کند.
مسئلۀ ۱۱۴۲ :    اگر به سبب بیماری و مانند آن نتواند به اندازه ذکر رکوع در رکوع بماند، چنانچه بتواند پیش از آنکه از حد رکوع بیرون آید ذکر را بگوید واجب است در آن حال بگوید و اگر این مقدار را نیز نتواند در رکوع بماند و ذکر بگوید، لازم است احتیاطاً در حال برخاستن سه مرتبه «سُبْحَانَ اللَّهِ» بگوید تا یقین کند که حداقل یکی از تسبیحات را در حال رکوع گفته است.
مسئلۀ ۱۱۴۳ :    اگر قبل از تمام شدن ذکر واجب عمداً سر از رکوع بردارد، نمازش باطل است، ولی اگر سهواً باشد، دو صورت دارد:
1- پیش از آنکه از حال رکوع خارج شود یادش بیاید که ذکر رکوع را تمام نکرده، در این صورت واجب است در حال آرامش بدن ذکر رکوع را بگوید.
2- بعد از خارج شدن از حال رکوع یادش بیاید، در این صورت نمازش صحیح است و بنا بر احتیاط دو سجدۀ سهو برای فراموش کردن ذکر بگوید.