مخارج و هزینه‏ ها

مسئلۀ ۲۰۲۸ :    کلّیه مخارج و هزینه‏هایی که برای به دست آوردن سود و درآمد مصرف می‏شود، مانند کرایه حمل و نقل و اجاره بهای توقّف کشتی، دلاّلی و واسطه‏گری، استهلاک ماشین آلات، پول لاستیک و استهلاک و فرسودگی ابزار کاری که جزء سرمایه است و از منافع و درآمد پولی خریده شده که خمس ندارد یا خمسش داده شده و یا خود سرمایه به گونه‏ای است که مانند خود مخارج سالیانه مورد نیاز است یا اینکه خمس آن اگر داده شود موجب عُسر و حرج می‏شود، باید تمامی آنها از مخارج سالیانه کسر گردد و به عنوان مخارج به حساب آید و خمس مابقی پرداخت شود.
مسئلۀ ۲۰۲۹ :    آنچه از منافع کسب و شغل که در بین سال به مصرف خوراک، پوشاک، اثاثیه، خرید منزل، جهیزیه مورد نیاز دختر، مخارج ازدواج پسر، زیارت و خیرات و مانند اینها می‏رسد، در صورتی که از شأن پردازنده زیاد نباشد و زیاده روی هم نکرده باشد، خمس ندارد، همچنین آنچه را به مصرف نذر و کفّاره می‏رساند و نیز مالی را که به کسی می‏بخشد یا جایزه می‏دهد در صورتی که از شأن او زیاده نباشد، از مخارج سالیانه حساب شده و خمس ندارد.
مسئلۀ ۲۰۳۰ :    هرگاه انسان نتواند یکجا جهیزیه دختر را تهیه کند و مجبور باشد هر سال مقداری از آن‎را تهیه کند یا در شهری باشد که معمولاً هر سال مقداری از جهیزیه دختر را تهیه می‏کنند به‌طوری که تهیه نکردن آن عیب است، چنانچه در بین سال از سود به دست آمدۀ آن سال جهیزیه را فراهم کند خمس آن واجب نمی‏شود.
مسئلۀ ۲۰۳۱ :    اگر کسی خانه‏ای را به‌طور نسیه بخرد و به مرور زمان قسمتی از پول آن‎را بپردازد، خمس ندارد و نیز اگر از طریق تعاونی یا هر نهاد دیگری ثبت نام کند و به‌طور اقساط- ماهانه یا سالانه- مقداری پول واریز کند تا پس از چند سال واحدی به او واگذار شود، آن نیز جزء مخارج سالانه است و خمس ندارد، ولی اگر کسی برای ‏تهیه مسکن مورد نیاز خود از طریق بانک یا مؤسسات اعتباری ناچار است درآمد چند سال را جمع کند تا بتواند با آن خانه‏ای خریداری کند، اگر در عُسر و حرج قرار نمی‏گیرد بنابه احتیاط واجب باید خمس آنچه که از سالهای قبل از خریدن مسکن پس‏انداز کرده بدهد، ولی آنچه را از درآمد سال خرید مسکن برای آن خرج کرده خمس ندارد. اگر یک سال از درآمد همان سال، زمین خانه را بخرد و از درآمد سال بعد مقداری از آن‎را بسازد و همین طور به تدریج ساختمان خانه را به اتمام برساند، خمس واجب نیست.
مسئلۀ ۲۰۳۲ :    ماشینی را که انسان برای مسافرتهای شخصی خود و خانواده‏اش یا رفتن به زیارت می‏خرد، اگر خارج از شأن متعارف او نباشد جزء مخارج همان سال به حساب می‏آید و خمس ندارد، هر چند برای سالهای بعد باقی بماند و اگر برای خرید آن ناچار باشد درآمد چند سال را جمع کند، چنانچه دادن خمس او را در عُسر و حرج قرار نمی‏دهد، بنا بر احتیاط واجب باید خمس آنچه را که از سالهای قبل از سال خرید پس‏انداز کرده، بدهد و اگر به مشکل بیفتد، خمس ندارد.
مسئلۀ ۲۰۳۳ :    تجمّلات و تشریفات منزل و زندگی، ایاب و ذهاب و میهمانیهای شخص و خانواده او اگر از حدّ متعارف و شأن او بیشتر نباشد، خمس ندارد و اگر از حدّ متعارف و شأن او بیشتر باشد یا همراه با کارهای حرام و نادرست باشد، باید خمس زاید بر متعارف و آن مقداری که برای حرام مصرف شده را بپردازد و شأن افراد بر حسب زمانها، شهرها و اوضاع معیشت عمومی مردم متفاوت است.
مسئلۀ ۲۰۳۴ :    مالی را که انسان خرج سفر حج و زیارتهای دیگر می‏کند، اگر عین آن باقی باشد و از منفعت آن استفاده شود، از مخارج سالی که در آن مسافرت کرده حساب می‏شود، هرچند تا مقداری از سال بعد هم طول بکشد و اگر بعد از سفر حج از آن بی‎نیاز شود، اقوی‏ آنست که خمس ندارد چون درآمد صدق نمی‏کند، ولی احتیاط مستحب آنست که خمسش را بدهد، ولی اگر عین آن مال مصرف می‏شود باید خمس مقداری را که در سال بعد واقع شده بدهد.
مسئلۀ ۲۰۳۵ :    اگر انسان مجبور شود از چند سال قبل برای یک سفر زیارتی ثبت نام کند و هزینه را بدهد، چنانچه خمس پول واریزی را نپرداخته باشد، بنا بر احتیاط خمس آن‎را آخر همان سال حساب کند و بپردازد، هر چند بنا بر اقوی‏ واجب نیست.
مسئلۀ ۲۰۳۶ :    همان‎طور که مخارج حج جزء مخارج سالیانه است و خمس ندارد، هزینه مقدّمات حج نیز مانند وجوه و مبالغی که دولتها برای صدور ویزا و گذرنامه و مانند آنها می‏گیرند، جزء مخارج سالیانه است و خمس ندارد.
مسئلۀ ۲۰۳۷ :    هزینه حج به‌طور کلّی جزء مخارج سالیانه است و خمس ندارد و در این مورد تفاوتی بین حجّ واجب و عمره نیست و نیز مخارج و هزینه‏های سفرهای زیارتی هم مؤونه به حساب می‏آید و خمس ندارد.
مسئلۀ ۲۰۳۸ :    اگر کسی عمداً، اعمال و مناسک حجّ خود را باطل، یا به سبب جهل تقصیری و التفات اعمال را باطل کند، هزینه حج جزء مخارج سالیانه او محسوب نمی‏شود و باید خمس آن‎را بپردازد.
مسئلۀ ۲۰۳۹ :    اگر در کسب و شغل یا تجارت ضرر کند، ولی مقداری از آذوقه و موادّ غذایی که برای مصرف زندگی خریده است در آخر سال زیاد بیاید، در صورتی که آذوقه باقی مانده به مقدار ضرر یا کمتر است، خمس آنها بر او واجب نیست.
مسئلۀ ۲۰۴۰ :    کسی که از کسب و شغل یا تجارت سودی برده است و مال دیگری هم دارد که به آن خمس تعلّق نمی‏گیرد، می‏تواند مخارج سالیانه خود را فقط از سود کسب مصرف کند.
مسئلۀ ۲۰۴۱ :    کسی که در طول سال سود نبرد، نمی‏تواند هزینه آن سال را از سود سال بعد جبران کند، ولی اگر برای مخارج خود قرض کند و نتواند تا وقت درآمد سال بعد بپردازد، می‏تواند بدهی خود را از درآمد سال بعد در وسط سال بدهد.
مسئلۀ ۲۰۴۲ :    اگر برای مخارج خود در اوّل سال قرض کند و پیش از تمام شدن سال سودی به دست آورد، می‏تواند بدهی خود را با آن سود بپردازد.
مسئلۀ ۲۰۴۳ :    اگر برای زیادکردن مال یا خرید چیزی که نیاز ندارد قرض کند، نمی‏تواند بدهی خود را از سود کسب تأمین کند، مگر اینکه آن چیز از بین رفته باشد و به هیچ وجه نتواند بدهی خود را بدهد و ناچار به پرداخت بدهی باشد که در این صورت می‏تواند در وسط سال از سود هر سال آن‎را اد ا کند.
مسئلۀ ۲۰۴۴ :    کسی که بدهی شرعی خود را با مجتهد جامع شرایط یا نماینده او دست‎گردان کرده یا بدون اینکه دست‎گردان کرده باشد می‏خواهد به تدریج بپردازد، نمی‏تواند از درآمد سالهای بعد پرداخت کند، مگر اینکه اول خمس درآمد آن سال را بدهد، آن‎گاه از همان پول خمس داده، بدهی شرعی خود را پرداخت کند.
مسئلۀ ۲۰۴۵ :    اگر مستأجر مبلغی را به عنوان سرقفلی مغازه بپردازد، حکم سرمایه را دارد و در صورتی که در عُسر و حرج قرار نگیرد، باید آخر سال خمس آن‎را بدهد و کسی هم که سرقفلی گرفته اگر تا آخر سال آن‎را به مصرف مؤونه نرساند و باقی بماند، باید خمس آن‎را بدهد.