ارث دستۀ اول

مسئلۀ ۳۳۷۴ :    اگر وارث میت فقط یک نفر از دسته اول باشد، مثلاً فقط یک دختر داشته باشد یا فقط پدر یا مادر داشته باشد، همۀ دارایی به او می‏رسد. اگر چند پسر یا چند دختر داشته باشد همۀ دارایی به‌طور مساوی بین آنها تقسیم می‏شود، ولی اگر وراث میت مختلف باشند مثلاً یک پسر و یک دختر باشند و یا چند پسر و چند دختر، مال باید بین آنها طوری تقسیم شود که به هر پسر دو برابر سهم دختر برسد.
مسئلۀ ۳۳۷۵ :    اگر وارث میت فقط پدر و مادر او باشند، مال را به سه قسمت تقسیم می‏کنند، دو قسمت از آن به پدر و یک قسمت را مادر می‏برد، ولی اگر میت دو برادر یا چهار خواهر و یا یک برادر و دو خواهر همراه پدر و مادر داشته باشد، در صورتی که همۀ آنها زنده، مسلمان و آزاد باشند و با میت از نظر پدری یکی باشند، چه مادرشان هم یکی باشد چه نباشد، برادران و خواهران با بودن پدر و مادر اگرچه ارث نمی‏برند، چون با بودن طبقه اول نوبت به طبقه دوم نمی‏رسد، ولی وجود آنها باعث می‏شود مادر نتواند بیش از مقدار یک‌ششم سهم ببرد، بنابراین مال به شش قسمت تقسیم می‏شود، یک قسمت آن مال مادر و مابقی را پدر می‏برد و در حقیقت چون مخارج آنها بر گردن پدر است او بیشتر سهم می‏برد.
مسئلۀ ۳۳۷۶ :    اگر وارث میت فقط پدر و مادر و یک دختر باشند، اگر میت دو برادر یا چهارخواهر یا یک برادر و دو خواهر نداشته باشد، مال را پنج قسمت تقسیم می‏کنند، پدر و مادر هر کدام یک قسمت و دختر سه قسمت را می‏برد چون اصل فریضه شش است، به دلیل اینکه پدر و مادر اگر همراه فرزند باشند، به صورت مافرض اللّه یک‌ششم سهم می‏برند، ولی تعداد سهام پنج است چون سه سهم مال دختر و دو سهم مال پدر و مادر است، بنابراین مال را به سی سهم تقسیم می‏کنند دختر به عنوان مافرض اللّه نصب آن‎را که یک‎دوم است می‏برد-پانزده سهم- پدر یک‎ششم یعنی پنج سهم- به عنوان فرض- و مادر نیز یک‎ششم- پنج سهم- به صورت فرض می‏برد که جمعاً بیست و پنج سهم می‏شود و پنج سهم باقی مانده اَخماساً  در میان آنان تقسیم می‏شود یعنی سه سهم آن مال دختر و به پدر و مادر هر کدام یک سهم به عنوان ردّ برسد، در نتیجه دختر فرضاً و ردّاً هجده سهم و پدر و مادر هر کدام فرضاً و ردّاً شش سهم می‏برند. ولی اگر دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر و دو خواهر پدری داشته باشد، مال را به شش قسمت تقسیم می‏کنند، پدر و مادر هر کدام یک قسمت و دختر سه قسمت می‏برد و یک قسمت باقی می‏ماند و آن یک قسمت باقی مانده دوباره به چهار قسمت تقسیم می‏شود و از آن یک سهم مال پدر و سه سهم مال دختر است و به مادر یک‎ششم بیشتر نمی‏رسد، چون حاجب دارد و چون عدد سهام در یک سهم باقی مانده، چهار و عدد فریضه شش است- چون سهم هر کدام از پدر و مادر اگر همراه فرزند باشند به عنوان فریضه یک‎ششم است- عدد چهار که عدد سهام است در عدد فریضه- شش- ضرب می‏شود. مطابق حاصل ضرب این دو- عدد بیست و چهار- اصل مال به بیست و چهار قسمت تقسیم می‏شود. دوازده سهم آن به عنوان فریضه و سه سهم از آن به عنوان ردّ به دختر داده می‏شود و چهار سهم دیگر به عنوان فریضه- که یک‎ششم اصل مال است- و یک سهم به عنوان ردّ، جمعاً پنج سهم، به پدر داده می‏شود و باقی مانده که چهار سهم است به عنوان فریضه به مادر داده می‏شود. اگر پدر و دختر رضایت داشته باشند اصل مال را به پنج قسمت تقسیم کنند و به هر کدام از پدر و مادر یک قسمت بپردازند بهتر و بلکه مطابق احتیاط است.
مسئلۀ ۳۳۷۷ :    اگر وارث میت فقط پدر و مادر و یک پسر باشند، مال را شش قسمت می‏کنند، پدر و مادر هر کدام یک‌ششم و پسر چهار قسمت آن‎را می‏برد و اگر چند پسر یا چند دختر باشند، آن چهار قسمت را به‌طور مساوی بین خودشان تقسیم می‏کنند و اگر چند پسر و دختر و یک پسر و یک دختر باشند آن چهار قسمت را طوری باید تقسیم کنند که به هر پسر دو برابر هر دختر برسد.
مسئلۀ ۳۳۷۸ :    اگر وارث میت فقط پدر و یک پسر یا مادر و یک پسر باشند، مال میت را به شش قسمت تقسیم می‏کنند، یک قسمت آن که همان یک‌ششم است به پدر یا مادر و پنج قسمت آن به پسر می‏رسد.
مسئلۀ ۳۳۷۹ :    اگر وارث میت، پدر و یک دختر یا مادر و یک دختر باشد، مال را چهار قسمت می‏کنند، یک قسمت مال مادر یا پدر بوده و سه قسمت باقی مانده به دختر می رسد در واقع اضافه‏ای که به پدر مادر می‏رسد از باب ردّ است نه از باب فرض.
مسئلۀ ۳۳۸۰ :    اگر وارث میت فقط پدر یا مادر با یک پسر و یک دختر یا چند پسر و چند دختر باشد، مال را به شش قسمت تقسیم می‏کنند یک قسمت که همان سدس است مال پدر یا مادر است و مابقی را باید طوری تقسیم کنند که به هر پسری دو برابر دختر برسد.
مسئلۀ ۳۳۸۱ :    اگر وارث میت فقط پدر و چند دختر یا مادر و چند دختر باشند، مال را به پنج قسمت مساوی تقسیم می‏کنند یک قسمت آن که همان سدس است به پدر یا مادر می‏رسد و چهار قسمت دیگر را دخترها بین خودشان به‌طور مساوی تقسیم می‏کنند.
مسئلۀ ۳۳۸۲ :    اگر میت خودش فرزند ندارد، ولی نوه دارد، نوه پسری اگرچه دختر باشد سهم پسر میت و نوه دختری اگرچه پسر باشد سهم دختر میت را می‏برند و اگر نوه دختری و پسری میت متعدد باشند، سهم هر یک از دختر و پسر میت بین اولاد آنها اگر هم جنس باشند به‌طور مساوی و اگر مختلف باشند به‌طوری که هر پسر دو برابر دختر سهم ببرد، تقسیم می‏شود، مثلاً اگر میت چهار نوه داشته باشد یک پسر و دختر از یک دختر و یک پسر و یک دختر از یک پسر، در این صورت مال را به سه قسمت تقسیم می‏کنند دو قسمت مال پسر میت که فرض این است که مرده است و یک قسمت آن مال دختر میت که آن هم فرضاً مرده است، بعد آن دو قسمت را نوه‏های پسری‏ طوری تقسیم می‏کنند که پسر دو برابر دختر سهم می‏برد و آن یک قسمت را هم نوه‏های دختری طوری تقسیم می‏کنند که پسر دو برابر دختر سهم می‏برد.
مسئلۀ ۳۳۸۳ :    با وجود پدر و مادر، پدربزرگ و مادربزرگ میت ارث نمی‏برند منتها اگر سهم پدر و مادر بیشتر از یک‌ششم مال باشد، بهتر است یک‌ششم از کل ترکه را به پدربزرگ یا مادربزرگ به عنوان اطعام و هدیه بدهند و اگر هر دو زنده باشند، یک‌ششم را بین آنها به‌طور مساوی تقسیم کنند.
مسئلۀ ۳۳۸۴ :    مقصود از بنوّت و فرزندی که از انسان ارث می‏برد بچّه ایست که از نطفه او متولّد شده، چه از زن دائمی باشد یا موقّت، بنابراین اگر کسی نازا و عقیم است و بچّه دار نمی‏شود و کسی را به عنوان فرزندی می‏پذیرد، بچّه او نمی‏شود و از او ارث نمی‏برد، ولی اگر در زمان حیات خود چیزی به وی ببخشد مانند دیگران مانعی ندارد و حق هم ندارد شناسنامه او را به نام خود بگیرد چون باعث تضییع حقوق دیگر ورّاث می‏شود، اگرچه اصل عمل از نظر انسان دوستی و عاطفی و اخلاقی کاری پسندیده است و اجر و ثواب دارد.