احکام تغییر تقلید (عدول)

مسئلۀ ۲۱ :    عدول(تغییر تقلید) از مجتهدی که از او تقلید می‏کرده به مجتهد دیگر، جایز نیست، چه در مسائلی که بر طبق نظر مجتهد قبلی عمل کرده باشد و چه در مسائلی که عمل نکرده باشد.
مسئلۀ ۲۲ :    عدول از مجتهد در صورتی جایز است که بداند مجتهد دیگر اعلم است و یا احتمال اعلمیت او را بدهد، در این صورت عدول واجب است؛ زیرا بر مکلف لازم است تا یقین به «فراغ ذمّه» پیدا کند.
مسئلۀ ۲۳ :    فتوا و نظر مجتهد اعلم را به چهار صورت می‏توان به دست آورد:
1- شنیدن از خود مجتهد.
2- شنیدن از دو نفر عادل که فتوای مجتهد را نقل می‏کنند.
3- شنیدن از کسی که مورد اطمینان باشد و از گفته او انسان اطمینان و علم عادّی پیدا کند.
4- دیدن در رساله مجتهد در صورتی که به درستی آن اطمینان داشته باشد.
مسئلۀ ۲۴ :    بعد از آنکه مقلّد فتوای مجتهد را یاد گرفت، تا زمانی که یقین به عوض شدن فتوای او پیدا نکرده باید به فتوای او عمل کند و در صورت شک به تغییر فتوا، تحقیق و جستجو لازم نیست.
مسئلۀ ۲۵ :    اگر مقلّد شک کند که فتوای مجتهدش تغییر پیدا کرده یا نه، تحقیق لازم نیست؛ اصل را بر این می‏گذارد که فتوای مجتهدش عوض نشده است.
مسئلۀ ۲۶ :    اگر مجتهد اعلم در مسئله‏ای فتوا داده باشد، مقلّد او نمی‏تواند در آن مسئله به فتوای مجتهد دیگر عمل کند، ولی اگر فتوا نداشته باشد، می‏تواند به فتوای مجتهد دیگر با توجّه به الاعلم فالاعلم عمل کند و اگر احتیاط کرده باشد، مقلّد او می‏تواند به فتوای مجتهد دیگر عمل کند و این احتیاط را «احتیاط واجب» می‏گویند.
مسئلۀ ۲۷ :    اگر مجتهدی در مسئله‏ای احتیاط کند، مثلاً بگوید: احتیاط آنست که در رکعتهای سوم و چهارم نمازهای مغرب، ظهر، عصر و عشا، تسبیحات اربعه- سُبْحَانَ‎اللَّهِ وَالْحَمْدُلِلَّهِ وَلاَإِلَهَ‎إِلاَّاللَّهُ وَاللَّهُ‎أَکبَرُ- را سه مرتبه بگویند، چون این احتیاط را «احتیاط واجب» می‏گویند، مقلِّد مخیر است در این مسئله بر طبق احتیاط مجتهد اعلم خود عمل کند و سه مرتبه بگوید؛ یا به مجتهد دیگر که بعد از مرجع تقلید خودش، اعلم از سایر مجتهدان معاصر است، رجوع کند و در صورتی که این مجتهد گفتن یک بار سُبْحَانَ‎اللَّهِ وَالْحَمْدُلِلَّهِ وَ … را در نمازهای واجب سه و چهار رکعتی کافی بداند، عمل کند.
مسئلۀ ۲۸ :    اگر مجتهد اعلم در بعضی از مسائل رسالۀ عملیۀ خود، عبارتهایی همچون «محلّ تأمّل است»، «محلّ اشکال است»، «بعید نیست» و یا «محلّ تردید است» آورده باشد، مقلّد می‏تواند یا به آنها عمل کند و یا همان طور که در مسئلۀ ۲۶ گذشت به مجتهد دیگر رجوع کند.
مسئلۀ ۲۹ :    اگر مجتهد اعلم پس از آنکه در مسئله‏ای فتوا داد، احتیاط کند، مثلاً بگوید: ظرف نجس را اگر با آب کر یک مرتبه بشویند و عین نجس هم در آن نباشد پاک می‏شود، ولی احتیاط آنست که سه مرتبه بشویند(اصطلاحاً این احتیاط را «احتیاط مستحب» می‏گویند) مقلّد او نمی‏تواند در آن مسئله به فتوای مجتهد دیگر رجوع کند، بلکه باید بر طبق فتوای مجتهد خود عمل کند و به همان یک مرتبه شستن با آب کُر اکتفا کند و یا بر طبق احتیاط مستحب او عمل کند و سه مرتبه بشوید و همچنین است، در هر موردی که مستحب بودن احتیاط معلوم باشد، مگر در صورتی که فتوای مجتهدی که از او تقلید نمی‏کند به احتیاط نزدیک‏تر باشد، در این خصوص می‏تواند به او رجوع کند.