احکام بیمه

مسئلۀ ۲۶۳۶ :    بیمه نوعی قرارداد است که بین متقاضی بیمه با مؤسسه یا شرکت یا دولت و یا شخص خاصی بسته می‏شود و بیمه کننده متعهد می‏شود، خسارتها و نقائصی که ممکن است به شخص یا مال او وارد شود، در برابر عوضی که از متقاضی یا شخص ثالث دریافت می‏کند، به وسیلۀ شخص یا مؤسسه و یا هر دستگاه بیمه کننده، آن‎را بپردازد.
مسئلۀ ۲۶۳۷ :    قرارداد بیمه مانند هر قرارداد دیگر احتیاج به عقد دارد ولی لازم نیست عقد بیمه به صورت عربی باشد، بلکه اگر متقاضی بیمه با هر واژه و بلکه با هر عملی- به صورت معاطات- مقصود خود را به بیمه کننده بفهماند و بیمه کننده هم قبول کند، عقد و قرارداد بیمه محقق شده و صحیح است.
مسئلۀ ۲۶۳۸ :    اقوی‏ و اظهر آنست که قرارداد بیمه قرارداد و عقد مستقلّی است، اگرچه ممکن است در قالب صلح به عوض یا صلح در برابر عوض یا هبۀ معوّضه و یا ضمانت در مقابل عوض یا مانند آنها نیز به وجود آید.
مسئلۀ ۲۶۳۹ :    در عقد بیمه، علاوه بر شرایطی که در سایر عقود، از قبیل عقل، بلوغ، اختیار و عدم ممنوعیت از تصرّف است، چند شرط دیگر نیز لازم است:
1- تعیین دو طرف قرارداد که فرد هستند یا مؤسّسه، شرکت یا دولت و سازمانها و دیگر واحدهای حقیقی و حقوقی.
2- تعیین مورد و متعلَّق بیمه که شخص است یا اتومبیل، کشتی یا هواپیما، مزرعه یا باغ، خانه یا مغازه و شخص ثالث و یا هر چیز دیگر.
3- تعیین مبلغ و اقساط آن که باید درخواست کننده بیمه پرداخت کند و همچنین تعیین زمان پرداخت اقساط.
4- تعیین زمان بیمه که از چه زمانی شروع می‏شود و چقدر ادامه می‏یابد، سالانه، ماهانه و یا عمری است.
5- تعیین آفتها، خطرات، خسارات و تلفات که بیمه کننده عهده‎دار آنها می‏شود، مثلاً آتش سوزی، تصادفات، سیل، غرق شدن، بیماری، هر نوع آفت و چیزی که موجب خسارت می‏شود.
مسئلۀ ۲۶۴۰ :    در بیمه لازم نیست میزان و اندازه خسارت تعیین شود، بنابراین اگر بگویند و مقرر کنند هر اندازه خسارت وارد شود تمام یا قسمتی از آن‎را دستگاه بیمه کننده جبران کند، کفایت می‏کند و بیمه صحیح است.
مسئلۀ ۲۶۴۱ :    در قرارداد بیمه هر یک از دو طرف می‏توانند مفاد ایجاب یا قبول را اجرا کنند و یا به صورت معاطات و عمل آن‎را به وجود آورند و لازم است تمام قیود و شرایطی که گفته شد معلوم شود و قرارداد بر اساس آنها واقع شود.
مسئلۀ ۲۶۴۲ :    تمامی اقسام با رعایت تمامی قیود و شرایط بیمه، صحیح است، چه بیمه عمر باشد یا بیمه کالاهای تجارتی و یا ساختمانها، کشتیها، هواپیماها، کارمندان دولت، اهل ده، شهر، ماشین و مانند آن.
مسئلۀ ۲۶۴۳ :    اگر گروهی با سرمایه مشترک، مؤسسه‏ای تأسیس کنند یا چند نفر با هم قرار بگذارند که هر خسارتی به هر کدام از آنها وارد شد آن مؤسسه یا آن شخص جبران کند، صحیح است و باید مطابق قرارداد عمل کند و آن‎را «بیمه متقابل» می‏نامند و در فرض بیمه کردن شرکت یا مؤسسه، اگر آنها با پول مشترک و با اجازۀ صاحبان آنها به تجارت بپردازند، جایز است و هر کدام از شرکا علاوه بر دریافت خسارت در صورت وقوع- مطابق قرارداد- سهمی هم از سود تجارت خواهند برد.
مسئلۀ ۲۶۴۴ :    چون پرداخت اقساط بیمه نه به عنوان قرض است و نه معاوضه، بلکه نوعی تعهّد است در برابر تعهّد دیگر، بنابراین مؤسسه، شرکت یا شخص بیمه کننده، می‏تواند به منظور تشویق متقاضیان بیمه، متعهّد شود علاوه بر تأمین خسارت مبلغی هم به آنان بپردازد.
مسئلۀ ۲۶۴۵ :    قرارداد بیمه با رعایت قیود و شرایطی که قبلاً گفته شد صحیح است، چه خسارت محتمل باشد یا در آینده واقع شود یا بداند هیچ خطری واقع نمی‏شود- یا واقع می‏شود.
مسئلۀ ۲۶۴۶ :    اگر در قرارداد بیمه یکی از دو طرف به آنچه که ملتزم به آن شده است عمل نکند، طرف دیگر حق دارد بیمه را به هم بزند.
مسئلۀ ۲۶۴۷ :    اگر پس از قرارداد بیمه معلوم شود که آن قرارداد واجد شرایط لازم نبوده و باطل بوده است، چند حالت پیش می‏آید:
1- اینکه بیمه شونده چیزی از اقساط پرداخت نکرده باشد و خسارتی هم وارد نشده باشد، در این حالت لازم نیست بیمه شونده اقساطش را بپردازد و چیزی هم بر عهدۀ بیمه کننده نیست.
2- بیمه شونده مقداری از اقساط را پرداخت کرده باشد، در این حالت بیمه کننده مالک آن اقساط است اگرچه هیچ خسارتی را تحمّل نکرده باشد و بیمه شونده حق ندارد آن مقدار از اقساط را که پرداخت کرده، پس بگیرد.
3- اینکه بیمه کننده خسارت را تحمل کرده باشد و پس از پرداخت خسارت معلوم شود بیمه باطل بوده است، در این صورت بیمه کننده حق ندارد اقساط باقی مانده را مطالبه کند چون باطل است، ولی بیمه شونده واجب است طبق تعهد اقساط را بپردازد چون عقد بیمه، فاسد هم که باشد موجب ضمان است.