کلیات

اهمیت موضوع
عناوین و موضوعاتی که وجوب آنها برای همگان روشن و مورد اتفاق مسلمانان است، به عنوان ضروریات دین شناخته می‏شوند و به دست آوردن آنها نیازی به تقلید ندارد. بنابراین اعمال و فرائضی چون نماز، روزه، زکات، خمس، حجّ، جهاد و امر‌به‌معروف و نهی‌ازمنکر و مانند آنها که در شریعت اسلام به عنوان فروع دین (در برابر اصول دین) شناخته می‏شوند، چون اصل وجوب آنها ضروری و مورد اتفاق همگان است، شناخت نسبت به وجوب آنها نیازی به تقلید ندارد. اما بسیاری از مصادیق و مسائل جزئی و کوچک‏تر هستند که فهم خصوصیات آنها احتیاج به کارشناسی و تخصص دارد و از قبیل امور ضروری مورد اتّفاق همگان نیستند. در این صورت نسبت به این نوع مسائل که از طرفی نیازمند آگاهی در حدّ تخصص است و از طرف دیگر در عمل نیز نمی‏شود نسبت به آنها بی‌تفاوت ماند، به‌طور طبیعی دو راه وجود دارد که در عمل، انسان از تحیر رهایی یابد و به‌طور مشخص بداند که چه باید بکند:
الف – یا خود انسان تخصص و آگاهی لازم را به دست آورد.
ب – یا اینکه به متخصّص مراجعه کند و از تخصّص او برای رفع تحیر و ناآگاهی خود استفاده کند.
در اصطلاح فقهاء راه حل «الف» را اجتهاد و راه حل «ب» را تقلید می‏نامند.