نماز قضای پدر و مادر

مسئلۀ ۱۴۸۱ :    نماز و روزۀ قضا شده پدر و بنا بر احتیاط مادر بر عهدۀ پسر بزرگ‏تر بلکه بنا بر اقوی بر عهدۀ بزرگ‏ترین مرد در میان وارثان، مطابق طبقات ارث، است که باید او پس از مرگ ایشان بجای آورد و یا برای آن اجیر بگیرد و در این جهت میان نماز و روزه‏های ترک شده با عذر و بدون عذر فرقی نیست؛ بنابراین اگر پدر میت زنده است با مشارکت پسر بزرگ‏تر میت که واجد شرایط است، آن‎را انجام دهند.
مسئلۀ ۱۴۸۲ :    اگر نماز و روزۀ شخصی دیگر بر عهدۀ پدر و مادر بوده و انجام نداده باشند، مثلاً نماز و روزۀ استیجاری داشته و انجام نداده باشند، قضای آن بر بزرگ‏ترین وارث مرد واجب نیست، ولی پول آن باید از ترکۀ مرد پرداخت شود.
مسئلۀ ۱۴۸۳ :    کسی که باید قضای نماز میت را بجای آورد چنانچه شک داشته باشد که میت نماز و روزۀ قضا داشته یا نه، چیزی بر او واجب نیست، ولی اگر بداند نماز یا روزۀ قضا داشته و شک کند که بجای آورده یا نه، بنا بر احتیاط واجب باید قضا کند.
مسئلۀ ۱۴۸۴ :    کسی که نماز قضای پدر و مادر را واجب است بخواند، واجب است مطابق وظیفۀ خودش عمل کند، مثلاً اگر می‏خواهد قضای نماز مادر را انجام دهد، حمد و سورۀ نماز صبح، مغرب و عشا را باید بلند بخواند.
مسئلۀ ۱۴۸۵ :    کسی که خودش قضای نماز و روزه دارد و می‏خواهد قضای نماز و روزۀ پدر و مادر را هم بخواند، لازم نیست ترتیب را رعایت کند و هر کدام را اول بجای آورد صحیح است.
مسئلۀ ۱۴۸۶ :    کسی که قضای نماز پدر و مادر به عهدۀ اوست اگرچه واجب نیست فوراً انجام دهد، ولی تأخیر انداختن و مسامحه در بجای آوردن آن جایز نیست.
مسئلۀ ۱۴۸۷ :    اگر میت وصیت کرده باشد که نماز و روزۀ او را به کسی بدهند، بعد از آنکه اطمینان به دست آمد که آن شخص نماز و روزۀ او را به‌طور صحیح انجام داده است چیزی بر عهدۀ بزرگ‏ترین وارث نیست.
مسئلۀ ۱۴۸۸ :    اگر هنگام مرگ پدر یا مادر، ولی او یعنی کسی که نماز و روزۀ آنها به عهدۀ اوست، دیوانه بوده یا به حد بلوغ نرسیده باشد، چنانچه بعداً عاقل یا بالغ شود واجب بودن قضای نماز و روزۀ پدر و مادر بر او محل اشکال است، هر چند احوط است؛ و اگر بزرگ‏ترین مرد از وارثان قبل از بلوغ یا قبل از عاقل شدن فوت کند، واجب شدن قضای نماز و روزۀ پدر و مادر بر بزرگ‏ترین وارثان بعد از او نیز محل اشکال است و از باب خیر مطلق، اگر بجای آورند بهتر است.
مسئلۀ ۱۴۸۹ :    اگر کسی تبرعاً و برای رضای خدا نماز قضای میت را انجام دهد از عهدۀ ولی میت ساقط می‏شود.
مسئلۀ ۱۴۹۰ :    پسری که به حد بلوغ نرسیده است، ولی خوب و بد را تشخیص می‏دهد و نماز خود را به‌طور صحیح می‏خواند، می‏تواند قضای نماز پدر و مادر را بجای آورد.
مسئلۀ ۱۴۹۱ :    کسی که قضای نماز و روزۀ پدر یا مادر بر عهدۀ اوست اگر پیش از آنکه نماز یا روزۀ آنها را قضا کند بمیرد، چنانچه بین مرگ پدر یا مادر او به اندازه‏ای فاصله بوده که می‏توانسته قضای نماز و روزۀ را بجا آورد، بر بزرگ‏ترین مرد از وارثان او چیزی واجب نیست و اگر این مقدار فاصله نشده، اگرچه به نظر می‏رسد بر وارثان بعد از او چیزی واجب نیست، ولی بنا بر احتیاط بزرگ‏ترین مرد از وارثان بعد از او قضای نماز و روزه را بجای آورد.
مسئلۀ ۱۴۹۲ :    هنگامی که ولی میت برای انجام نماز و روزۀ شخص ثالثی را اجیر کند، شخص اجیر از طرف میت نیت خواهد کرد نه از طرف ولی.
مسئلۀ ۱۴۹۳ :    بر ولیّ میت واجب است علاوه بر نمازهای یومیه و روزه‏های میت که باید قضا کند، نماز و روزه‏هایی را که از طریق نذر، عهد، قسم و غیره بر عهدۀ میت آمده را نیز از طرف او قضا کند و این حکم شامل نماز و روزه‏هایی که اجیر بوده و انجام نداده است، نمی‏شود، کما اینکه در مسئلۀ ۱۴۸۲ گذشت.
مسئلۀ ۱۴۹۴ :    بعد از مرگ انسان جایز است نماز و عبادتهای دیگر او را که در زمان حیات انجام نداده یا باطل انجام داده است، شخص دیگری به صورت تبرّعی یا با گرفتن اجرت و مزد به نیابت از میت انجام دهد.
مسئلۀ ۱۴۹۵ :    به کسی که برای بجای آوردن نماز یا روزه و سایر عبادتهای میت معین می‏کنند «اجیر» یا نایب می‏گویند.
مسئلۀ ۱۴۹۶ :    کسی که برای نماز قضای میت نایب شده باید مسائل مورد نیاز شرعی را بداند.
مسئلۀ ۱۴۹۷ :    بر نایب واجب است هنگام نیت، میت را معین کند، گرچه دانستن اسم او لازم نیست.
مسئلۀ ۱۴۹۸ :    کسی که برای قضای نماز و روزۀ میت نایب می‏شود باید امین باشد و مطمئن باشد که وظائف محوّله را صحیح انجام می‏دهد. بنابراین اگر کسی را نایب کنند و بعد معلوم شود عبادتهایی را که بر عهدۀ او گذاشته‏اند صحیح انجام نداده، واجب است دوباره برای انجام آنها اجیر بگیرند.
مسئلۀ ۱۴۹۹ :    اگر شخصی را به عنوان نایب برای انجام قضای نماز و روزۀ میت معین کنند و بعد شک کنند که اصلاً انجام داده است یا نه، در صورتی که آن شخص متّهم به دروغ‎گویی نباشد و بگوید انجام داده‎ام، می‏توان به قول او اطمینان کرد و اگر متّهم به دروغ‎گویی باشد واجب است دوباره نایب بگیرند تا اطمینان پیدا کنند که نماز و روزۀ میت به‌طور صحیح انجام شده است و اگر اطمینان به دست آوردند که اصل قضا را نایب انجام داده است، ولی شک کنند که درست انجام داده یا نه، به شک خود اعتنا نکرده و حکم به صحت کنندِ.
مسئلۀ ۱۵۰۰ :    بنا بر احتیاط واجب نمی‏توان کسی را که عذری دارد و مثلاً نماز خود را نشسته یا با تیمّم می‏خواند، برای نمازهای میت نایب گرفت، اگرچه نمازهای میت هم به همین صورت قضا شده باشد.
مسئلۀ ۱۵۰۱ :    می‏توان مرد را برای زن و زن را برای مرد نایب گرفت، ولی اگر مرد از طرف زن نایب شود باید حمد و سوره را در نمازهای صبح و مغرب و عشا بلند بخواند و اگر زن از طرف مرد نایب شود، بنا بر احتیاط حمد و سوره را در نمازهای یاد شده بلند بخواند، مشروط بر اینکه صدای او را مرد اجنبی نشنود. همچنین اگر زن از طرف مرد یا مرد از طرف زن به صورت تبرّعی نماز قضای میت بجای آورند نیز همین حکم را دارد.
مسئلۀ ۱۵۰۲ :    اگر کسی را برای انجام عملی نایب بگیرند در صورتی که با او شرط کنند که عمل را با فلان خصوصیت و کیفیت خاصه انجام دهد، مثلاً در رکعت سوّم و چهارّم نماز همیشه سه مرتبه تسبیحات را بگوید، واجب است مطابق شرط عمل کند و اگر شرطی در کار نباشد و به صورت مطلق او را نایب گرفته باشند موظّف است مطابق وظیفۀ خود عمل کند یعنی سعی کند عمل را به‌طور صحیح در نزد خودش انجام دهد.
مسئلۀ ۱۵۰۳ :    اگر با اجیر شرط نکنند که نماز را با چه مقدار از مستحبات آن بخواند، باید مقداری از مستحبّات نماز را که معمول است بجای آورد.
مسئلۀ ۱۵۰۴ :    اگر برای نایب در حال نماز شک یا سهوی پیش آید، موظف است مطابق وظیفۀ خود که از راه تقلید یا اجتهاد به دست آورده، عمل کند و اعاده لازم نیست.
مسئلۀ ۱۵۰۵ :    در قضای نمازهای میت آنچه در آنها ترتیب معتبر بوده، مثل ظهر و عصر یک روز، باید به ترتیب خوانده شود و در غیر این صورت چنانچه میت ترتیب قضا شدن را می‏دانسته، بنا بر احتیاط باید طوری انجام دهند که ترتیب حاصل شود؛ بنابراین اگر چند نفر را اجیر کنند باید بنا بر احتیاط برای هر یک وقت مرتّبی را معین کنند که با وقت دیگری هم زمان نباشد، مثلاً اگر با یکی از آنها قرار گذاشتند که از صبح تا ظهر برای میت نماز قضا بخواند با دیگری قرار کنند که از ظهر تا شب بخواند، و نیز نمازی را که در هر مرتبه شروع می‏کند معین کنند، مثلاً قرار بگذارند که در هر دفعه نماز یک شبانه روز را تمام کنند و اگر ناقص بگذارند آن‎را حساب نکنند و دفعۀ بعد نماز یک شبانه روز را از اوّل شروع کنند.
مسئلۀ ۱۵۰۶ :    اگر بخواهند برای میت نماز قضا بجای آورند و بدانند او ترتیب قضا شدن را نمی‏دانسته یا شک داشته باشند که او ترتیب را می‏دانسته یا نه، رعایت ترتیب لازم نیست، ولی مستحب است طوری قضا کنند که ترتیب فراهم شود، پس اگر بخواهند چند نفر را برای بجای آوردن نماز قضای میت اجیر کنند بنا بر احتیاط مستحب، وقت معین کنند.
مسئلۀ ۱۵۰۷ :    اگر کسی اجیر شود که مثلاً در مدت یک سال نمازهای میت را بخواند، ولی قبل از تمام شدن سال بمیرد، باید برای نمازهایی که می‏دانند نخوانده، دیگری را نایب کنند، بلکه بنا بر احتیاط واجب برای نمازهایی هم که احتمال می‏دهند بجا نیاورده است نایب بگیرند.
مسئلۀ ۱۵۰۸ :    کسی را که برای نمازهای میت اجیر کرده‏اند اگر پیش از تمام کردن نمازها بمیرد و اجرت همۀ آنها را گرفته باشد، چنانچه شرط کرده باشند که همۀ نمازها را خودش بخواند و یا قرینه‏ای در بین باشد که نظر داشته‏اند خودش بخواند، باید اجرت مقداری را که نخوانده از مال او به ولی میت بدهند، ولی اگر شرط نکرده باشند و قرینه‏ای هم در بین نباشد، باید ورثۀ اجیر از مال او نایب بگیرند و چنانچه مالی نداشته باشد بر ورثۀ او چیزی واجب نیست.
مسئلۀ ۱۵۰۹ :    اگر نایب پیش از آنکه نمازهای میت را تمام کند از دنیا برود و خودش نیز نماز قضا بر عهده داشته باشد، چنانچه شرط نکرده باشند خودش بخواند، باید از مال او برای نمازهایی که اجیر بوده، نایب بگیرند و اگر چیزی زیاد آمد در صورتی که وصیت کرده باشد و وارثان هم اجازه دهند، برای تمام نمازهای خودش نایب بگیرند، و چنانچه ورّاث اجازه ندهند، یک‌سوم آن‎را به مصرف نماز خودش برسانند و در صورتی که وصیت نکرده باشد یا یک‌سوم آن کافی نباشد، ولی او یعنی بزرگ‏ترین مرد از وارثان آنها را بجای آورد و اگر ولی موجود نباشد، بنا بر احتیاط واجب، وارثان بالغ میت از سهم خودشان آنها را بجای آورند.
مسئلۀ ۱۵۱۰ :    اگر فتوای مرجع تقلید نایب با فتوای مرجع تقلید میت فرق داشته باشد، در صورتی که هنگام اجیر شدن خصوصیات عمل تعیین نشده باشد و منصرف به نحو خاصی نیز نباشد، نایب باید عمل را طبق فتوای مرجع تقلید خود انجام دهد هر چند احتیاط آنست که وصی با نایب شرط کند که عمل را طوری انجام دهد که در صورت امکان مطابق نظر مرجع تقلید میت و نظر مرجع خودش باشد.
مسئلۀ ۱۵۱۱ :    کسی که برای انجام نماز یا سایر عبادات اجیر شده است نمی‏تواند دیگری را برای انجام آن اجیر کند، مگر در صورتی که اجیر کننده اجازه داده باشد، یا اجازه، منصرف به انجام عمل توسّط شخص اجیر نباشد.
مسئلۀ ۱۵۱۲ :    نایب شدن برای انجام عبادات واجب شخص زنده یا انجام آن به صورت تبرّعی و رایگان جایز نیست مگر در نیابت حج که اگر شخصی مستطیع شود و از انجام حج عاجز باشد و امید هم نداشته باشد که در آینده بتواند خودش انجام دهد، می‏تواند نایب بگیرد.
مسئلۀ ۱۵۱۳ :    کسی که نایب می‏شود نمازها و روزه‏های قضا شدۀ میت را انجام دهد وقتی ذمۀ میت فارغ می‏شود که نایب به عنوان اینکه ذمۀ میت فارغ شود آنها را انجام دهد و اگر به این عنوان اعمال را انجام ندهد و صرفاً پس از انجام آنها، ثوابشان را به میت هدیه کند کفایت نمی‏کند و واجب است دوباره برای میت نایب بگیرند.
مسئلۀ ۱۵۱۴ :    انسان می‏تواند برای انجام بعضی از کارهای مستحبّی، مانند زیارت پیامبرخدا  و امامان معصوم ، از طرف افراد زنده اجیر شود، همچنین می‏تواند کار مستحبّی را انجام دهد و ثواب آن‎را به کسانی که از دنیا رفته‏اند یا کسانی که در قید حیات‏اند، هدیه کند.