مبطلات نماز

مسئلۀ ۱۲۲۸ :    دوازده چیز نماز را باطل می‏کند که به آنها مبطلات نماز می‏گویند:
1- یکی از شرایط صحت نماز از بین برود، مثلاً زن یا مرد لباسی را که ساتر است از دست بدهند و یا در وسط نماز معلوم شود لباسی که پوشیده‏اند غصبی بوده است.
2- عمداً و  یا اشتباهاً و یا به سبب ضرورت و ناچاری چیزی که وضو و غسل را باطل می‏کند پیش آید مثلاً ادرار از او بیرون آید.
مسئلۀ ۱۲۲۹ :    کسانی که نمی‏توانند از بیرون آمدن ادرار یا مدفوع خود جلوگیری کنند و در نماز از آنان بیرون می‏آید، اگر طبق دستوری که در باب وضو گفته شد عمل کنند نمازشان باطل نمی‏شود و نیز اگر از زن مستحاضه در بین نماز خون خارج شود در صورتی که به دستور استحاضه رفتار کند نمازش صحیح است.
مسئلۀ ۱۲۳۰ :    کسی که بی‎اختیار خوابش برده است و نمی‏داند که آیا در نماز خوابش برده یا بعد از آن، لازم است نمازش را اعاده کند، ولی اگر تمام شدن نماز را می‏داند و شک کند که خواب در نماز بوده یا بعد از آن، نمازش صحیح است.
مسئلۀ ۱۲۳۱ :    اگر نمازگزار بداند با اختیار خوابیده است، ولی شک کند این خواب بعد از نماز بوده است یا فراموش کرده در نماز است و خوابیده، نمازش صحیح است.
مسئلۀ ۱۲۳۲ :    اگر در حال سجده از خواب بیدار شود و شک کند که در سجدۀ آخر نماز است و یا در سجدۀ شکر، اگر بداند خوابی که پیش آمده به‌طور غیر اختیاری بوده، اظهر آنست که نماز را دوباره بخواند و اگر بداند آن خواب اختیاری و عمدی بوده و احتمال دهد وقوع آن در سجدۀ آخر نماز به سبب غفلت باشد نمازش صحیح است.
3- اگر مانند بعضی از اهل سنّت دستها را روی هم قرار دهد (تکتّف)، بنا بر احتیاط واجب نماز را دوباره بخواند.
مسئلۀ ۱۲۳۳ :    اگر نمازگزار به سبب فراموشی یا ناچاری مانند تقیه یا خارانیدن دست، دستها را روی هم بگذارد، اشکال ندارد و نمازش صحیح است.
4- اگر به سبب اشتباه یا تقیه بعد از خواندن حمد آمین بگوید اشکال ندارد.
5- اگر عمداً پشت به قبله کند یا به سمت راست یا چپ قبله برگردد، بلکه اگر عمداً به قدری برگردد که نگویند رو به قبله است، اگرچه به سمت راست یا چپ نرسد، نمازش باطل است.
مسئلۀ ۱۲۳۴ :    اگر به سبب اشتباه در تشخیص قبله، پشت به قبله نماز بخواند و در وقت نماز بفهمد، باید نماز را دوباره بخواند و اگر وقت گذشته باشد بنا بر احتیاط قضا کند و چنانچه اشتباهاً به طرف راست یا چپ قبله نماز بخواند و در وقت بفهمد، نماز را باید دوباره بخواند و اگر بعد از وقت بفهمد، قضا لازم نیست و اگر به طرف راست یا چپ قبله نرسیده باشد قضا لازم نیست.
مسئلۀ ۱۲۳۵ :    اگر عمداً همۀ صورت را به گونه‏ای به طرف راست یا چپ قبله برگرداند که بتواند پشت سر را ببیند، نمازش باطل است، بلکه اگر اشتباهاً نیز همین کار را انجام دهد بنا بر احتیاط واجب نماز باطل می‏شود، ولی اگر سر را کمی برگرداند، اشتباهاً یا عمداً، نمازش باطل نمی‏شود، مگر اینکه صورت او از حد استقبال خارج شود.
6- اگر عمداً کلمه‏ای را که در نماز نیست بگوید و از آن قصد معنا کند اگرچه معنا نداشته باشد یا یک حرف باشد، بلکه اگر از آن معنایی هم قصد نکند بنا بر احتیاط واجب باید نماز را دوباره بخواند، ولی اگر اشتباهاً بگوید، نماز باطل نمی‏شود، ولی باید سجدۀ سهو بجای آورد.
مسئلۀ ۱۲۳۶ :    سرفه کردن، آروغ زدن و آه کشیدن در نماز اشکال ندارد، ولی گفتن کلماتی چون آه و آخ چنانچه عمدی باشد، نماز را باطل می‏کند.
مسئلۀ ۱۲۳۷ :    گفتن هر ذکری در تمام حالات نماز اشکال ندارد و نیز اگر کلمه‏ای مانند «أَللَّهُ أَکبَر» را به قصد ذکر بگوید و با بلند کردن صدا موقع گفتن قصد داشته باشد چیزی را به دیگری بفهماند یا به قصد ذکر بگوید، ولی فهماندن چیزی به دیگری داعی و انگیزۀ بر گفتن آن ذکر باشد اشکال ندارد و نماز باطل نمی‏شود. بلکه اقوی‏ آنست که اگر قصد ذکر بودن تبعی نباشد ولو اینکه قصد فهماندن چیزی به دیگری هم مورد قصد قرار گیرد، ولی قصد ذکر بودن آن کلمه مورد توجّه گوینده قرار گرفته باشد اشکال ندارد و نماز باطل نیست و اگر در مورد اخیر نماز را دوباره بخواند مطابق احتیاط عمل کرده است.
مسئلۀ ۱۲۳۸ :    اگر نمازگزار آیاتی از قرآن کریم را در بین نماز بخواند باید به قصد قرآن خوانده شود. پس اگر کلماتی را بخواند که مشترک میان قرآن و غیر آن باشد و از قبیل دعا هم به حساب آید، در صورتی که عمدی باشد نماز باطل است.
مسئلۀ ۱۲۳۹ :    تکرار کلمات حمد و سوره و ذکرهای نماز عمداً یا برای رعایت احتیاط ولو چند مرتبه، در صورتی که به حدّ وسواس نرسد اشکال ندارد.
مسئلۀ ۱۲۴۰ :    نمازگزار در حال نماز نباید به کسی سلام کند، ولی اگر دیگری به او سلام کند لازم است بلافاصله جواب دهد و اگر عمداً و یا به سبب فراموشی جواب نماز را به تأخیر اندازد که عرفاً جواب آن سلام به حساب نیاید، اگر در نماز باشد نباید جواب دهد و اگر در نماز نباشد لازم نیست پاسخ دهد و در صورت تأخیر عمدی گناه کرده، ولی نمازش صحیح است.
مسئلۀ ۱۲۴۱ :    نمازگزار در حال نماز بنا بر احتیاط پاسخ سلام را به گونه‏ای دهد که مطابق سلام باشد و کلمۀ سلام در اول جمله قرار گیرد مثلاً بگوید «أَلسَّلاَمُ عَلَیکُم» یا «سَلاَمٌ عَلَیکُمْ» و اگر پاسخ را «عَلَیکمُ السَّلاَم» دهد صحیح نیست و در پاسخ سلام زن بگوید «سَلاَمٌ عَلَیک»، یعنی کاف را بدون حرکت بگوید بنابراین در مفرد، جمع، معرفه و نکره بودن جواب سلام، مماثلت شرط نیست اگر چه رعایت شود بهتر است.
مسئلۀ ۱۲۴۲ :    جواب سلام را طوری بگوید که سلام کننده بشنود، ولی اگر سلام کننده ناشنوا باشد یا اینکه تند گفته و رد شده باشد، اگر انسان به‌طور معمول جواب سلام او را بدهد کافی است و بهتر است اگر می‏تواند، با حرکات لب یا اشاره بفهماند.
مسئلۀ ۱۲۴۳ :    جواب سلام واجب و فوری است؛ اگر نمازگزار عمداً جواب ندهد معصیت کرده است، ولی نماز باطل نمی‏شود.
مسئلۀ ۱۲۴۴ :    اگر کسی به جمعی سلام کند جواب سلام او بر همۀ آنان واجب است، ولی اگر یکی از آنها جواب دهد از عهدۀ بقیۀ افراد ساقط می‏شود.
مسئلۀ ۱۲۴۵ :    اگر کسی به‌طور غلط به نمازگزار سلام کند در صورتی که عرفاً سلام حساب نشود، جواب دادن واجب نیست، ولی اگر سلام حساب شود بنا بر احتیاط واجب نمازگزار هم باید به‌طور صحیح جواب دهد.
مسئلۀ ۱۲۴۶ :    در صورتی‎که سلام کننده بگوید سلام بدون علیکم یا علیک، در صورتی که نمازگزار علم داشته باشد نظر سلام کننده همان سلام معهود شرعی است که «سَلاَمٌ عَلَیکمْ» یا «أَلسَّلاَمُ عَلَیکمْ» است، واجب است به همان شکل جواب دهد و ظرف را در نیت داشته باشد، یا به صورت کامل جواب دهد «أَلسَّلاَمُ عَلَیکمْ» یا «سَلاَمٌ عَلَیکمْ».
مسئلۀ ۱۲۴۷ :    اگر زن نامحرم یا بچه‏ای که بد و خوب را می‏فهمد به نمازگزار سلام کند، بر نمازگزار واجب است که جواب سلام او را بدهد و اگر کسی به شوخی یا مسخره سلام کند جواب ندارد. اگر مرد یا زنی از اهل‎کتاب به نمازگزار سلام کنند احتیاط واجب آنست که فقط بگوید سلام یا فقط علیک.
مسئلۀ ۱۲۴۸ :    اگر فردی به عده‏ای که مشغول نمازند سلام کند و کسی که مخاطب سلام کننده نیست جواب بدهد، کفایت نمی‏کند.
مسئلۀ ۱۲۴۹ :    اگر کسی به جمعی سلام کند که آن جمع در حال نماز باشند یا نباشند، کسی که در میان ایشان مشغول نماز است، اگر شک کند، سلام کننده قصد سلام به او را نیز داشته یا نه، نباید جواب دهد، همچنین است اگر بداند قصد او را هم داشته است، ولی دیگری جواب بدهد، ولی اگر بداند قصد او را داشته است و دیگری هم جواب ندهد، باید جواب سلام را بدهد.
مسئلۀ ۱۲۵۰ :    اگر کسی به یکی از دو نفر سلام کند و آن دو نفر ندانند که سلام کننده کدام یک از آنان را قصد کرده است، در صورتی که آن دو نفر در حال نماز باشند، جواب دادن سلام بر هیچ‎یک از آنها واجب نیست و اگر در حال نماز نباشند، بنا بر احتیاط واجب هر دو باید جواب دهند.
مسئلۀ ۱۲۵۱ :    در مجالس وعظ و عزاداری که اهل منبر و تعزیه خوان در پایان به مستمعین با این عبارت سلام می‏کنند: «أَلسَّلاَمُ عَلَیکمْ وَ رَحَمْۀ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ»؛ جواب دادن از طرف مستمعین واجب است و اگر یکی از آنان جواب بدهد کفایت می‏کند.
مسئلۀ ۱۲۵۲ :    سلام کردن از امور مستحب است و در روایات اسلامی سفارش زیادی در مورد آن شده و توصیه شده است که سواره بر پیاده، ایستاده بر نشسته، کوچک‏تر بر بزرگ‎تر، جمعیت کمتر بر جمعیت بیشتر، یک نفر بر جمع، اسب سوار بر استر سوار و با الغای خصوصیت، صاحب مرکب بهتر بر آن‎کس که مَرکب نازل‏تر دارد سلام کند.
مسئلۀ ۱۲۵۳ :    مستحب است جواب دهندۀ بر سلام در غیر حال نماز، پاسخ را از خود سلام کامل‏تر بدهد مثلاً در پاسخ «سَلاَمٌ عَلَیکمْ»، بگوید «سَلاَمٌ عَلَیکمْ وَ رَحْمَۀ اللَّه» و در حال نماز بهتر است مماثلت را رعایت کند.
7- اگر عمداً با صدا بخندد، بلکه خندۀ صدادار سهوی هم اگر انسان را از صورت نمازگزار خارج کند نماز را باطل می‏کند، ولی تبسّم و لبخند نماز را باطل نمی‏کند.
مسئلۀ ۱۲۵۴ :    اگر نمازگزار برای جلوگیری از صدای خنده به خود بپیچد و حالش دگرگون شود، مثلاً رنگش سرخ شود، اگرچه ظاهراً نمازش باطل نیست، ولی احتیاطاً نماز را دوباره بخواند.
8- آنکه برای کار دنیایی عمداً و با صدا گریه کند و اگر به اختیار خود بی‎صدا نیز گریه کند اشکال دارد، ولی اگر بی‎صدا و بدون اختیار به گریه افتد یا برای طلب حاجت مشروع دنیایی از خدا گریه کند، اشکال ندارد و چنانچه برای ترس از خدا و آخرت گریه کند، با صدا باشد یا بی‎صدا، نه تنها اشکال ندارد بلکه از بهترین اعمال است.
9- اگر کاری انجام دهد که انسان را از صورت نمازگزار خارج کند مثلاً کف بزند یا به هوا بپرد، چه کم و چه زیاد، عمداً یا به سبب اشتباه و فراموشی یا جهل نماز باطل است؛ ولی کاری که صورت نماز را به هم نمی‏زند، مثل اشاره کردن با دست، اشکال ندارد.
مسئلۀ ۱۲۵۵ :    اگر نمازگزار در بین نماز آن‎قدر ساکت بماند که عرفاً نگویند او نماز می‏خواند، نمازش باطل است.
مسئلۀ ۱۲۵۶ :    اگر نمازگزار در بین نماز کاری انجام دهد یا مدتی سکوت کند، ولی شک کند که صورت نماز به هم خورده یا نه، نمازش صحیح است.
مسئلۀ ۱۲۵۷ :    ملاک اصلی در باطل شدن نماز به خاطر اینست که شکل نماز به هم بخورد، بنابراین اشاره کردن با دست و کشتن موجوداتی چون عقرب، مار و برداشتن طفل و چسبانیدن وی به سینه و حتّی شیر دادن به او در موقع گریه کردن و شمارش عدد رکعتهای نماز با ریگ و شمارش عدد استغفار با تسبیح در نماز وتر اشکالی ندارد.
10- خوردن و آشامیدن اگر به گونه‏ای باشد که صورت نماز را به هم بزند و نگویند نماز می‏خوانده است، عمدی باشد یا به سبب فراموشی، نماز را باطل می‏کند.
مسئلۀ ۱۲۵۸ :    اگر در بین نماز غذایی را که بین دندانها مانده فرو ببرد، نماز باطل نمی‏شود و همچنین اگر قند و شکر و مانند اینها در دهان مانده باشد و در حال نماز کم‎کم آب شود و پایین برود، برای نماز اشکال ندارد، مگر آنکه به قدری زیاد باشد که نمازگزار را از حالت نماز بیرون ببرد و در این صورت احتیاط مستحب آنست که نماز را دوباره بخواند.
11- شک در شمارۀ رکعتهای نماز دو رکعتی و سه رکعتی و در دو رکعت اول از نمازهای چهار رکعتی به گونه‏ای که در شکیات نماز گفته خواهد شد، نماز را باطل می‏کند.
12- اگر یکی از رکنهای نماز را اشتباهاً یا عمداً انجام ندهد یا آن‎را زیاد کند یا چیزی را که رکن نیست عمداً کم و زیاد کند نماز باطل می‎شود.
مسئلۀ ۱۲۵۹ :    اگر بعد از نماز شک کند در نماز کاری که  آن‎را باطل می‏کند انجام داده یا نه، نمازش صحیح است.