شرایط موهوبٌ‎‏له

مسئلۀ ۲۸۴۶ :    کسی که چیزی به او هبه می‏شود باید عاقل و بالغ باشد و قبول کردن هبه از سوی کودک و دیوانه به تنهایی کافی نیست، بلکه باید ولیّ شان از طرف ایشان هبه را قبول کند. در صورتی که موهوب له اکراه و اجبار داشته باشد، اصل هبه تحقق پیدا نمی‏کند، چون هبه از عقود است و قبول، ولو قبول عملی، در تحقق آن دخیل است و اگر اکراه و اجبار در کار باشد، نمی‌توان آنرا قبول تلقی کرد و طبعاً هبه مصداق پیدا نمی‏کند. لذا اکراه داشتن و نداشتن از قبیل شروط نیست، بلکه از قبیل محقِّق موضوع است  یعنی بدون آن موضوع هبه محقَق نمی‏شود.
مسئلۀ ۲۸۴۷ :    در هبه علاوه بر پذیرش اصل هبه، تحویل گرفتن و قبض مال موهوب هم لازم است، بنابراین مادامی که مال موهوب به دست موهو‎بٌ‎له یا وکیل یا ولی ‏او نرسیده، ملک او نشده است و از طرف صغیر و دیوانه، ولی باید تحویل بگیرد، ولی اگر خود ولی بخواهد چیزی را بر صغیر یا دیوانه هبه کند و قصد تحویل گرفتن آن‎را داشته باشد، کفایت می‏کند.
مسئلۀ ۲۸۴۸ :    تحویل دادن مال موهوب پس از هبه واجب فوری نیست، منتها مادامی که تحویل نداده، ملک او نمی‏شود، بنابراین اگر پس از هبه و قبل از تحویل مال موهوب، واهب بمیرد یا دیوانه شود و یا دیگر شرایط لازم را از دست بدهد، هبه باطل است و مال موهوب به ورثه هبه کننده منتقل می‏شود و نیز اگر قبل از تحویل دادن مال موهوب و هبه، موهوب له بمیرد، مال موهوب به ورثه واهب منتقل می‏شود.
مسئلۀ ۲۸۴۹ :    هبه از عقود جایز است و هر کدام از واهب و موهوب له می‏توانند آن‎را به هم بزنند، گرچه بهتر و اخلاقی‏تر آنست که واهب از چیزی که هبه کرده، صرف نظر کند و هبه را به هم نزند، مخصوصاً اگر در عقد هبه نیز چنین شرطی شده باشد، حتی در این صورت به هم زدن هبه خلاف احتیاط است. در موارد زیر حق ندارند هبه را به هم بزنند:
1- در مواردی که هبه کننده چیزی از طرف- ولو خیلی کم- برای هبه‏ای که کرده گرفته باشد، چه آن عوض شرط در بخشش و هبه باشد و یا نباشد، بلکه موهوب له در برابر هبه واهب چیزی به وی داده باشد.
2- آن مال با قصد تقرب به خدا بخشیده شده باشد.
3- بخشش و هبه به یکی از خویشان متعارف شده باشد و بلکه اقوی‏ آنست که اگر زن و شوهر هم چیزی را به یکدیگر هبه کنند، به هم نزنند.
4- مال موهوب در حال قبلی نمانده باشد مثلاً اگر همۀ مال موهوب یا بعضی از آن به‌طور کلّی از بین رفته یا تغییر کلّی پیدا کرده باشد، مانند نانی که خورده شده یا لباسی که دوخته شده یا به دیگری منتقل گردیده است.
5- یکی از دو طرف واهب و موهوب له، بمیرد، بنابراین اگر هبه کننده پس از تحویل دادن مال موهوب بمیرد، ورثه او حق ندارند مال موهوب را پس بگیرند و اگر موهوب له بمیرد مال موهوب به ورثه او منتقل می‏شود.
مسئلۀ ۲۸۵۰ :    اگر انسان طلبی از کسی داشته باشد، می‏تواند گذشت کرده و آن‎را هبه کند و در نتیجه ذمۀ مدیون، از بدهی بری شود، در این فرض قبض کردن و قبض دادن شرط نیست چون آنچه در ذمۀ طرف است مانند قبض است و اظهر آنست که در این صورت احتیاج به قبول مدیون ندارد و به همین جهت در این فرض نیز نمی‏توان هبه را به هم زد.
مسئلۀ ۲۸۵۱ :    هبه کننده می‏تواند در قبال چیزی که می‏بخشد عِوَض قرار دهد و از موهوب له بگیرد و به آن «هبه معوّضه» می‏گویند؛ در عِوَض لازم نیست عین و جنس خارجی باشد، بلکه جایز است هر کاری را که نفع آن به هر شکلی به هبه کننده می‏رسد باشد، مثلاً در برابر هبه، طلبی را که موهوب له از واهب دارد به او ببخشد یا کار مشروع و حلالی برای او انجام دهد و پس از آنکه هبه به صورت معوّضه منعقد شد، لازم الوفاست و هیچ کدام از طرفین حقّ به هم زدن آن‎را ندارند کما اینکه موهوب که عوض قرار داده است حقّ رجوع در آن عوض را ندارد.
مسئلۀ ۲۸۵۲ :    اگر در ضمن عقد لازمی شرط شده باشد، واهب حقّ به هم زدن عقد هبه را ندارد، این عقد لازم الوفا بوده و از طرف هبه کننده قابل بر‏هم زدن نیست.
مسئلۀ ۲۸۵۳ :    اگر موهوب له ملتزم بشود کاری انجام دهد، اظهر آنست که باید به آن تعهد عمل کند، بنابراین اگر هبه کننده چیزی را که به کسی هبه می‏کند، مشروط کند به اینکه او نیز چیزی به واهب، هبه کند، اظهر آنست که عمل به آن شرط لازم است و اگر موهوب له مطابق آن شرط عمل نکند یا امکان عمل به آن شرط را نداشته باشد، واهب می‏تواند هبه را به هم بزند.
مسئلۀ ۲۸۵۴ :    جهیزیه‏ای را که پدر و مادر به دختر می‏دهند در صورتی که از طریق صلح و هبه ملک او کرده باشند، حق ندارند از او پس بگیرند و اگر ملک او نکرده باشند می‏توانند؛ اگرچه پس گرفتن این چیزها مطلوب نیست و نیز جواهرات و کادوهایی که شوهر برای همسر یا همسر برای شوهر، یا پدر و مادر برای فرزند و بالعکس می‏دهند همین حکم را دارد.
مسئلۀ ۲۸۵۵ :    اگر اختلاف پیدا کنند آنچه داده شده است، به عنوان بخشش بوده یا رشوه، قول آن کسی که مدّعی هبه است، مقدم است.
مسئلۀ ۲۸۵۶ :    اگر بعد از هبه و تحویل دادن مال موهوب معلوم شود، جنس موهوب مال واهب نبوده و ملک دیگری بوده است، هبه باطل می‏شود.
مسئلۀ ۲۸۵۷ :    اگر پس از هبه و پس از تحویل دادن مال موهوب و تلف شدن آن، معلوم شود هبه فاسد بوده است، در این صورت اگر هبه بلاعوض بوده، کسی ضامن نیست و اگر هبه معوّضه بوده موهوب له ضامن است.