حقوق عرضی : حقوق خانواده

حقوق خانواده یکی از مهم‏ترین حقوقی است که انسان به صورت طبیعی و فطری آن‎را دارد. خانواده با ازدواج به وجود می‏آید که زیباترین و طبیعی‏ترین پاسخ به نیاز فطری انسان و سنّت نبی اعظم اسلام‏ شناخته شده است. از حقوق ازدواج و خانواده این است که مسئولین جامعه و پدران و مادران، بکوشند این سنّت عظیم نبوی را به بهترین شکل احیا کنند و موانع تشکیل خانواده را از سر راه بردارند. خانواده‏ها باید تلاش کنند از اسارت تجملات و تشریفات دست‎وپاگیر و بیجا، رهایی یابند و ملاک انتخاب را فضائل اخلاقی، انسانیت، علم، تقوا، عفت، نجابت و اصالت خانواده قرار دهند و بر امور اعتباری چون مال و ثروت و موقعیت، تأکید نکنند و اگر این حقوق را رعایت کرده و شرایط تشکیل خانواده را تسهیل کنند، بسیاری از مفاسد اخلاقی و اجتماعی کاهش پیدا کرده و از بین خواهد رفت.
در خود خانواده نیز بین اعضای آن حقوقی وجود دارد و از آن جمله است حقّ زن و شوهر. در خانواده هم شوهر باید حقّ زن را بشناسد و رعایت کند و هم زن حقّ شوهر را. امّا حقّ زن- که بر عهدۀ شوهر قرار دارد- این است که شوهر باید بداند خدای رحیم، زن را مایه سکون، آرامش، راحتی و انیس و حامی او قرار داده است و باید او را نعمت اعطا شده از جانب خدای عالم بداند و همواره مورد کرامت، محبّت، عشق و رأفت خود قرار داده و در رفع نیازهای او در حدّ مشروع بکوشد. راحتی او را راحتی خود دانسته و او را مزاحم خود نداند و اگر به سبب خطا و جهل، کاری از او سر زد، با گذشت و مدارا، از آن درگذرد.
و اما حقّ شوهر که بر عهدۀ همسر قرار دارد این است که زن باید بداند او مایه آرامش و راحتی شوهرش است و لذا در غیر معاصی، در تمامی امور مشروع موظف است از او اطاعت کند و در برابر خواسته‏های مشروع شوهر باید تبعیت کرده و سرپیچی نکند. از امیر المؤمنین امام علی‏ نقل شده که فرمودند: جهاد زن در این است که خوب شوهرداری کند.
حقّ مادر؛ یکی دیگر از مهم‏ترین حقوق در خانواده حقّ مادری است. مادر مظهر محبّت، عطوفت، تحمل، بردباری، جان‎فشانی و از خود گذشتگی است؛ در دوران بارداری، به‌طور متوسط نه ماه، طفل را در بطن خود جای داده و رنج حمل بچه را به جان و دل می‎خرد. مادر- تا لحظه‏ای که کودک به دنیا بیاید- از شیره جانش او را شیر می دهد و با تمام وجود از او حمایت می‏کند، راحتی و آسایش و خواب را بر چشمان خود حرام می‏کند وتمام تلخی و ناکامیها را به جان می‏خرد تا نوزادش آسیب نبیند و راحت رشد کند، لذا بر فرزند واجب است در برابر این‎همه زحمت و رنج از او قدردانی کرده و شکرگزار باشد و به وظائف خود در برابر مادر عمل کند.
حقّ پدر؛ از پایه‏های اصلی خانواده پدر است. پدر اصل و ریشه خانواده است و رابطه فرزندان با او رابطه اصل و فرع است زیرا اگر او نبود فرزند هم نبود و خانواده‏ای هم نبود و این را فرزندان باید بدانند. پدر واسطه فیض خداوندی در خانواده است و این چیزی است که فرزندان نباید از یاد ببرند و باید قدردان او باشند.
حقّ فرزند، آنست که انسان بداند او جزئی از او و ادامه وجود، هستی و حیات اوست؛ در دنیا خوبی و بدیهای فرزند به او نسبت داده می‏شود و مسئولیت تربیت، اصلاح، پرورش و راهنمایی او با وی است و در جهان آخرت اگر او را خوب تربیت کرده باشد، پاداش نیک و در صورت تربیت نادرست کیفرش را خواهد دید، بنابراین باید آنها را طوری‏ تربیت کند که در دنیا موجب سربلندی و در آخرت موجب مأجور شدن و معذور بودن وی باشد.
حقّ برادر و خواهر؛ برادر و خواهر همیشه مایه عزّت، شوکت و سربلندی انسان هستند. محل اتّکا، بازوانی مطمئن و تکیه‎گاهی قابل اعتنا. انسان باید ایشان را وسیله خدمت به خدا و بندگان بداند و به کمک آنان مشکلات برادران و خواهران دینی را حل و فصل کند و نباید آنان را وسیله گناه قرار دهد، در مشکلات تنهایشان نگذارد، در مسائل برای آنها مشاوری امین و دلسوز بوده و در هدایت و ارشادشان کوتاهی و غفلت نورزد، ولی در مواردی که میان رضای آنان و خواست خداوندی تباین دید، همواره خواست و نظر خداوندی مقدّم است.