بازخوانی مسائل مربوط به راههای ثابت شدن اول و آخر ماه رمضان

بازخوانی مسائل مربوط به راههای ثابت شدن اول و آخر ماهاز رسالۀ توضیح المسائل مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی بیات زنجانی(مدظله العالی)

راه ثابت شدن اوّل و آخر هر ماه‏

مسئلۀ ۱۸۸۵    اول و آخر ماه با یکی از پنج طریق زیر ثابت می‏شود:
۱- خود انسان ماه را ببیند، اگرچه با چشم مسلح باشد.
۲- دو مرد عادل خبر دهند که در شب ماه را دیده‌اند، به شرط آنکه خبر و شهادت هر یک دربارۀ صفات ماه خلاف دیگری یا خلاف واقع نباشد، امّا اگر فقط در تشخیص بعضی خصوصیات اختلاف داشه باشند، با گفتۀ آنان ماه ثابت می‏شود.
۳- عدّه ‏ای که از گفتۀ ایشان اطمینان پیدا می‏شود، بگویند ماه را دیده‏ ایم همچنین است هر چیزی که به واسطۀ آن اطمینان پیدا می‏شود.
۴- سی روز از آغاز ماه شعبان بگذرد که به سبب آن اول ماه رمضان ثابت می‏شود و سی روز از اول ماه رمضان بگذرد که به سبب آن اول ماه شوال، عید فطر، ثابت می‏شود.
۵- حاکم شرع جامع شرایط حکم کند که اوّل ماه است.
مسئلۀ ۱۸۸۶    اگر حاکم شرع جامع شرایط حکم کند که اوّل ماه است، کسی که از او تقلید نمی‏کند نیز باید به حکم او عمل کند، ولی کسی که می‏داند حاکم شرع اشتباه کرده است یا او را جامع شرایط نمی‏داند، نمی‏تواند به حکم او عمل کند.
مسئلۀ ۱۸۸۷    با اخبار و پیشگویی منجّمین و امثال آن، اوّل ماه ثابت نمی‏شود، مگر آنکه از گفتۀ ایشان یقین و اطمینان حاصل شود، در این صورت لازم است مطابق اطمینان به دست آمده عمل کند.
مسئلۀ ۱۸۸۸    بلند بودن ماه یا دیر غروب کردن آن دلیل بر اینکه شب قبل اوّل ماه بوده، نیست.
مسئلۀ ۱۸۸۹    اگر مطابق راههایی که گفته شد اوّل ماه رمضان بر کسی ثابت نشود و روزه نگیرد، در صورتی که دو مرد عادل خبر دهند یا از راه دیگری معلوم شود شب قبل ماه دیده شده است، واجب است قضای آن‎را بگیرد و اگر همان روز ثابت شود که شب قبل ماه دیده شده است، اگر قبل از زوال باشد و کارهایی که روزه را باطل می‏کند انجام نداده باشد، واجب است نیت روزه کند و روزه بگیرد و اگر کارهایی که روزه را باطل می‏کند انجام داده باشد و یا بعدازظهر آن روز معلوم شود، واجب است هم بقیۀ آن روز از کارهایی که روزه را باطل می‏کند پرهیز کند و هم قضای آن‎را بجای آورد.
مسئلۀ ۱۸۹۰    روزی را که نمی‏داند آخر ماه رمضان است یا اول ماه شوال، واجب است به نیت رمضان روزه بگیرد و اگر قبل از ظهر معلوم شود یا دو مرد عادل شهادت دهند اول شوّال است، واجب است افطار کند.
مسئلۀ ۱۸۹۱    شهادت و گواهی دو مرد عادل باید به سبب رؤیت باشد، بنابراین اگر به خاطر حدس یا قواعد علمی گواهی دهند، به عنوان شهادت دو مرد عادل اعتبار ندارد.
مسئلۀ ۱۸۹۲    اوّل و آخر هر ماه از راه تلگراف و مانند آن ثابت نمی‏شود، مگر اینکه انسان علم پیدا کند که تلگراف به سبب شهادت و گواهی دو مرد عادل یا راه‎های دیگری که شرعاً اعتبار دارد، بوده است که در این صورت معتبر خواهد بود.
مسئلۀ ۱۸۹۳    اگر در شهری اوّل ماه ثابت شود، برای مردم جاها و شهرهای دیگر هم اوّل ماه است، مگر آنکه تفاوت افق آن‎قدر زیاد و خارج از حدّ متعارف باشد که مثلاً در یکی روز و در دیگری شب باشد. در این صورت میزان در وحدت افق، اشتراک آنها در شب است، ولو اینکه در یکی اول شب و در دیگری آخر شب باشد؛ چون اختلاف و زیاده و نقیصه در تمامی ماههای قمری از جمله رمضان به اندازۀ یک روز امری معقول و متعارف و حتی منصوص است.
مسئلۀ ۱۸۹۴    اسیر و زندانی در مواردی که نمی‏تواند علم پیدا کند که ماه رمضان است یا نه، واجب است مطابق گمانش عمل کند و اگر ظنّ و گمان هم ممکن نباشد هر ماهی را که روزه بگیرد صحیح است و واجب است بعد از گذشت یازده ماه که روزه گرفته است، دوباره یک ماه دیگر روزه بگیرد و اگر گمان پیدا کرد که ماه رمضان است، واجب است مطابق ظنّ و گمان خود عمل کند، شایان ذکر است امروزه با توجّه به رشد ارتباطات و رسانه‏ ها و به ویژه ارتباط جهانی و دستگاه عظیم اطلاع رسانی ‏اینترنت، فرض چنین وضعیتی تقریباً غیرممکن است.