فقه ۲۹ آبانماه – اسراف و اسباغ در وضو

بسم الله الرحمن الرحیم
فقه ۲۹ آبانماه – اسراف و اسباغ در وضو

درباره فرق تبذیر و اسراف بحث می‌کردیم. از نتایج تحقیق مرحوم مصطفوی در کتاب «التحقیق فی کلمات القرآن الکریم» برمی‌آید که در تبذیر، حساب و کتاب وجود ندارد و بی‌نظم و بی‌هدف  است. ولی لازمه اسراف، خروج از عدالت است. درباره «سرِفَ» به کسر راء گفته شده که به معنی عمل از روی جهالت است. در هر حال سرف یعنی خروج از عدالت به واسطه جهل است. ولی اگر دانسته از حد تجاوز کند، مسرف نیست، بلکه متجاوز و متعدی است. در کتب لغت دیگر هم معنای تجاوز جاهلانه از حد در معنای سرف لحاظ شده است.
اشکال: پس حدیث رفع چه می‌شود؟
پاسخ استاد: آن یک ارفاق است، ولی به این معنی نیست که ما خطاکار نیستیم. به هر حال مرحوم سبزواری حاشیه زده که اسراف در آب وضو زمانی مکروه است که آب، خریداری نشود. پس اگر برای آب پول دادیم دیگر اسراف در آب وضو کراهت و حرمت ندارد. ولی وقتی قبول کردیم که آب وضو به مُدّ و غسل به صاع است و توصیه شد که با همین مقدار استنجاء هم بکنیم، پس این یعنی اینکه بیش از این اگر بشود اسراف است. لذا این حرف سید را که اسراف در آب وضو را مکروه دانسته نمی‌پسندم. بهتر بود ایشان می‌فرمود که تعدی از مُدّ در آب وضو مکروه است.
به استحباب اسباغ می‌رسیم. اسباغ در قرآن هم آمده است. معنای آن یعنی شمول آب به همه اعضا با سهولت. روایات زیادی درباره استحباب آن داریم به حدی که ادعای تواتر یا تضافر شده است. از جمله صحیحه‌ای که در حدیث دوم باب ۵۴ از ابواب وضو در جلد اول وسائل آمده و فرموده است: «قال رسول الله (صلى الله علیه و آله): من أسبغ وضوءه و أحسن صلاته و أدى زکاه ماله و کف غضبه و سجن لسانه و استغفر لذنبه و أدى النصیحه لأهل بیت نبیه فقد استکمل حقائق الإیمان.»
منظور از نصیحت به اهل بیت (ع) یعنی نفاق نداشتن و صادق بودن نسبت به اهل بیت که در آن معنای خیرخواهی هم وجود دارد. به هر حال، اسباغ به معنی اسراف نیست؛ چه آب خریداری شود چه رایگان باشد.
مسأله بعدی مسأله ۴۶ عروه است: «یجوز الوضوء برمس الأعضاء کما مر، و یجوز برمس أحدها و إتیان البقیه على المتعارف، بل یجوز التبعیض فی غسل عضو واحد مع مراعاه الشروط المتقدمه من البدأه بالأعلى وعدم کون المسح بماء جدید وغیرهما.» در اینجا برای اینکه اشکال پیش نیاید، ما حاشیه زدیم که اول دست را زیر آب ببرد و موقع خارج کردن، نیت کند که از اول تا آخر آب وضو باشد.
مسأله ۴۷ درباره وضوی فرد وسواسی است که سید اشکال کرده است. از نظر ما ولی وضوی او باطل است، چون روایات ما گفته که چنین فردی تحت امر شیطان است. چنین فردی که نمی‌تواند وضویش صحیح باشد. چنین فردی بیمار است و باید علاج شود.