بسم الله الرحمن الرحیم
نقد نظریه حاجآقا رضا همدانی در باب تقیه
یکی از مباحث مربوط به تقیه که حاجآقا رضا همدانی وارد علم فقه کرده است و تقریباً حدود یک قرن قدمت دارد، این است که تقیه از عامه مربوط به زمان شوکت و قدرت آنهاست، پس الان زمان این نوع تقیه سپری شده است. برخی از مراجع معاصر نیز چنین نظری داشته و دارند. در واقع طبق این نظر، تقیه از عامه به دوران خلافت اهل سنت (امویان، عباسیان و عثمانی) که شیعه حکومتی نداشته برمیگردد.
در اینجا بد نیست اشارهای به دو اندیشه سیاسی رایج در جهان اسلام داشته باشیم. طبق اندیشه خلافت، خلیفه منصوب خدا نیست ولی طبق اندیشه امامت، امام منصوب خداست. البته به نظر بنده، رأی مردم جزءالعله مشروعیت حکومت سیاسی ائمه هم هست. هرچند خیلی از آقایان معتقدند که رأی مردم فقط حکومت سیاسی ائمه را فعلیت میدهد.
بنابر این تعبیر، مراد حاجآقا رضای همدانی این است که چون امروز ما از قدرت اهل سنت نمیترسیم، پس تقیه موضوعیت ندارد. ولی طبق مبنایی که ما معنا کردیم چنین نتیجهای درست نیست. چون تقیه فقط به دلیل خوف نیست. تقیه یک روش زندگی است که ائمه (ع) به ما آموختهاند و یک پوشش برای ایجاد وحدت اسلامی است، پس الان هم تکلیف ما این است که این نوع تقیه را رعایت کرده و طبق آن عمل کنیم چراکه این نشاندهنده ادب و اخلاق ما هم هست. شاهد قضیه، روایاتی است که از اهل بیت رسول خدا(ص) از طرق مختلف به ما رسیده است و تا قیام حضرت مهدی (عج) تقیه را توصیه کردهاند. ضمن اینکه روایات تقیه نسبت به قدرت داشتن یا نداشتن اهل سنت، اطلاق دارد و نمیشود مقید به زمان اقتدار سیاسی آنها کرد.
نکته دیگر در باب تقیه این است که گاهی موضوع تقیه، عمل نیست بلکه راز و اسرار شیعه است. یکی از دلایل غیبت امام زمان (ع) هم لق بودن دهان برخی شیعیان بود. برخی شاگردان ائمه مراقبت نمیکردند و اسرار ائمه را فاش میکردند. بحث اذاعه سرّ ممکن است مورد نظر برخی آقایان نباشد، ولی این یک بحث عقیدتی و سیاسی مربوط به تقیه است. به هر حال ظرفیت آدمها فرق میکند. بزرگواری از علمای معاصر میگفت که تفاوت برخی آدمها در روز قیامت گاهی از تفاوت سگ و انسان بیشتر است.
البته این نوع تقیه را باید ذیل تقیه عام ثبت کرد. تقیه در برابر چشمزخم برخی افراد نیز از همین قبیل است. اینها دیگر در ردیف تقیه مصطلح نباید ذکر کرد. اینها جزء اخلاق اجتماعی است تحت پوشش اخلاق و رفتاری اجتماعی قرار می گیرد.
