فلسفۀ زکات
زکات یکی از واجبات مالی و عبادی است که در نظام اسلامی از اهمّیت بالایی برخوردار است و در منابع دینی مانند کتاب و سنّت در ردیف نماز و جهاد قرار گرفته و یکیاز پنج ستون دین اسلام به شمار میرود. اگر زکات اموال مطابق آنچه که در فقه اسلامی آمده مورد عمل قرار گیرد و به مرحله اجرا درآید، اکثر کمبودهای اقتصای، فواصل طبقاتی و نیازهای مستمندان برطرف میشود و در جامعه اسلامی، عدالت اجتماعی به پا خواهد شد.
در دوران حکومت پیامبرگرامی اسلام و امام الموحدین علی بنابیطالب اکثر گرفتاریها و کمبودها و نیازهای اقتصادی از طریق زکات تأمین میشد.
در اهمیت زکات و جایگاه آن و تأکید بر اینکه مردم باید زکات اموالشان را بپردازند، روایات زیادی از اهل‌بیت عصمت و طهارت وارد شده است. مثلاً در روایتی از امام جعفر صادق آمده است: «اموال خود را با دادن زکات حفظ کنید و بیماران و مریضان خود را با دادن صدقه مداوا کنید. به درستی که هیچ مالی در بیابان و در صحرا از بین نرفت، مگر آنکه زکات آن داده نشد».
در حقیقت دادن زکات اموال موجب بیمه شدن ثروت آدمی است، همان گونه که زکات فطره نیز بیمه جان و عمر انسان است.
زکات از ضروریات دین اسلام به شمار میرود و اگر کسی عالماً و عامداً آنرا انکار کند در صف کافران قرار میگیرد.
در روایات معتبره اسلامی آمده است بهترین مال آدمی که به عنوان اندوخته و ذخیره برای او جاودانه میماند صدقه است. نظیر همین مضمون نیز از پیغمبر اسلام منقول است.
در روایتی نیز از امام علی منقول است که فرمودند: «در صورتی که با مشکلات اقتصادی روبرو شده و احساس فقر و نیاز کردید، با خدای خود از طریق دادن صدقه، معامله و تجارت کنید».
بنابراین در حُسن تزکیه اموال و خوبی و ارزشمند بودن زکات در میان عقلای عالم بحثی نیست و در وجوب و لزوم آن نیز از نظر قرآن و سنّت جای بحث و تردیدی وجود ندارد. در فلسفه وجودی آن باید گفت اگر امّت اسلام و مردم توانگر و صاحبان درآمدهای کلان به‌طور کامل اموال خود را پاک کرده و زکات آنرا پرداخت میکردند و نسبت به حقوق افراد کم درآمد و اقشار مستضعف بیتوجّهی نشان نمیدادند، جوامع بشری به این وضع اسفبار چند قطبی تقسیم نمیشد و شاهد طبقاتی از قبیل دارا و ندار، نیازمند و بینیاز نمیشدیم؛ امام صادق در این باره فرمودهاند: «خدای متعال در اموال اغنیا برای نیازمندان سهمی واجب قرار داده است طوری که در دادن آن مسئول و موظّفند و مورد حمایت و ستایش قرار نمیگیرند، مگر اینکه آنرا ادا کنند و آن همانا زکات است».