مسئلۀ ۲۸۲۱ : عاریه آنست که کسی مال خود را در اختیار دیگری قرار دهد تا از آن به رایگان استفاده کند؛ به کسی که عاریه میدهد «مُعیر» و به آنکه عاریه میگیرد «مستعیر» میگویند.
مسئلۀ ۲۸۲۲ : در قرارداد عاریه صیغه و لفظ شرط نیست، بنابراین اگر کسی لباس و خودرو خود را به قصد عاریه به دیگری بدهد و او هم با همین قصد قبول کند، صحیح است.
مسئلۀ ۲۸۲۳ : عاریه دادن چیز غصبی یا چیزی که عین آن، مال خود آدم است، ولی منفعت آن به دیگری واگذار شده، مثلاً خانهای که اجاره دادهاند، وقتی صحیح است که مالک آن عین یا صاحب آن منغعت به عاریه دادن رضایت دهد یا از قرائن و شواهد معلوم شود رضایت دارد.
مسئلۀ ۲۸۲۴ : چیزی که منفعت آن مال انسان است- مثل خانهای که اجاره کرده است- را میتواند به فرد مورد اطمینان عاریه دهد، ولی در صورتی که در قرارداد اجاره شرط شده باشد یا وقتی که اجاره به صورت مطلق برقرار شود، روال این باشدکه فقط خود او باید استفاده کند، نمیتواند آنرا به دیگری عاریه دهد.
مسئلۀ ۲۸۲۵ : عاریه دهنده باید عاقل و بالغ باشد و به علت سفاهت و ورشکستگی ممنوع التّصرف در اموال خود نباشد، مگر آنکه ولیّ بچه یا دیوانه مصلحت بداند مال بچه را عاریه دهد یا با دستور ولی، بچه و دیوانه آن مال را به عاریه کننده برساند و نیز اگر با اجازۀ حاکم شرع جامع شرایط مال سفیه را عاریه بدهند یا اینکه طلبکاران به ورشکسته مالی، اجازه دهند مال خود را عاریه بدهد، اشکال ندارد.
مسئلۀ ۲۸۲۶ : در عاریه- غیر از طلا و نقره- اگر عاریه گیرنده در نگهداری آن در حد معمول بکوشد و شرایط لازم را رعایت کند و در استفاده از آن زیاده روی نکند و تلف شود، ضامن نیست مگر آنکه در وقت عاریه گرفتن شرط کرده باشند که اگر تلف شود در هر صورت عاریه گیرنده ضامن است، در این صورت اگر تلف شود عاریه گیرنده ضامن است، ولی در طلا و نقره، چه عاریه گیرنده کوتاهی کرده باشد و چه نکرده باشد، اگر تلف شود ضامن است.
مسئلۀ ۲۸۲۷ : اگر طلا و نقره را عاریه کند و شرط کند اگر تلف شود، عاریه گیرنده ضامن نیست، اظهر آنست که در این صورت ضامن نیست، اگرچه احتیاط آنست که رضایت عاریه دهنده را کسب کند.
مسئلۀ ۲۸۲۸ : اگر عین عاریه شده در اثر استفادهای که مجاز است و به خاطر آن عاریه داده شده، مانند لامپ، بلندگو و مانند آنها، بدون کوتاهی یا زیادهروی در استفاده و حفظ آنها از بین برود یا نقصی پیدا کند، عاریه گیرنده ضامن نیست، مگر آنکه در ضمن قرارداد عاریه شرط ضمان شده یا عاریه دهنده غاصب باشد و عاریه گیرنده متوجه باشد، در این صورت عاریه گیرنده ضامن است.
مسئلۀ ۲۸۲۹ : اگر عاریه دهنده از دنیا برود یا نمیرد ولی شرعاً حقّ تصرّف نداشته باشد، مثلاً دیوانه شود، عاریه کننده واجب است فوراً مالی را که عاریه کرده به ورثه میت یا ولیّ کسی که دیوانه شده و نمیتواند در اموالش تصرف کند برساند.
مسئلۀ ۲۸۳۰ : عاریه از عقود جایز است و عاریه دهنده هر وقت بخواهد میتواند آنچه را که عاریه داده پس بگیرد و عاریه گیرنده هم هر وقت بخواهد میتواند عاریه را پس بدهد منتها در صورت اول اگر پس گرفتن عاریه موجب وارد شدن خسارت به عاریه گیرنده باشد، احتیاط لازم آنست که یا مهلت دهد یا جبران کند.
مسئلۀ ۲۸۳۱ : عاریه دادن چیزی که منفعت حلال ندارد جایز نیست، بنابراین عاریه دادن آلات لهو، وسایل قمار و ظروف طلا و نقره برای استعمال باطل است، ولی عاریه دادن ظروف طلا و نقره برای زینت جایز است، گرچه بهتر است آن هم ترک شود.
مسئلۀ ۲۸۳۲ : عاریه دادن گوسفند برای استفاده از شیر و پشم، کرک و حیوان نر برای جفتگیری جایز است.
مسئلۀ ۲۸۳۳ : عاریه ظروف نجس برای مصرف در خوردن و آشامیدن وقتی صحیح است که عاریه دهنده به عاریه گیرنده نجس بودن ظروف را اطلاع دهد.
مسئلۀ ۲۸۳۴ : اگر عاریه گیرنده، عاریه را آن طوری که گرفته است، به صاحب یا وکیل یا ولیّ او برساند و بعد از تحویل دادن تلف شود، عاریه گیرنده ضامن نیست، ولیاگر آنرا تحویل ندهد و بدون اطلاع و اجازۀ مالک یا وکیل یا ولیّ او آنرا به جایی ببرد، حتی اگر همان جایی باشد که معمولا صاحبش آنرا میبرده است، مثلاً اسب عاریه را در همان اصطبلی که صاحب آن برایش درست کرده ببرد و ببندد و بعد از آن تلف شود و یا آنرا تلف کند، عاریه گیرنده ضامن است.
مسئلۀ ۲۸۳۵ : عاریه کننده بدون اجازۀ عاریه دهنده حق ندارد عاریه را به دیگری عاریه یا اجاره بدهد و اگر با اجازۀ او عاریه یا اجاره بدهد و پس از اجاره دادن، عاریه دهنده دوم بمیرد یا دیوانه شود، در صورتی که عاریه دوم یا اجاره به عنوان مالک یا از طرف او باشد، باطل نمیشود.
مسئلۀ ۲۸۳۶ : اگر عاریه کننده پس از عاریه کردن متوجّه شود آن مال غصبی است، واجب است آنرا فوراً به صاحبش برساند- نه حق دارد خودش استفاده کند و نه به عاریه دهنده بازگرداند.
مسئلۀ ۲۸۳۷ : اگر عاریه کننده مالی را که میداند غصبی است، عاریه کرده و از آن استفاده کند و در دست او تلف شود، مالک آن مال میتواند عوض آنرا از عاریه کننده یا کسی که آنرا غصب کرده است، بگیرد و از هر کدام مطالبه کرده و بگیرد آن شخص حقّ رجوع به دیگری را ندارد.
مسئلۀ ۲۸۳۸ : اگر عاریه کننده از غصبی بودن مال اطلاعی نداشته باشد و در عین حال آن مال در دست او تلف شود و صاحب مال عوض آنرا از او بگیرد او میتواند به عاریه دهنده رجوع کند و از او بخواهد، مگر آنکه عاریه دهنده با عاریه کننده شرط کرده باشد که اگر آن چیز از بین برود، عاریه کننده ضامن است که عوض آنرا بدهد یا اشیای عاریه داده شده طلا و نقره باشد، در این صورت اگر نزد عاریه کننده تلف شوند و مالک عوض آنها را از او بگیرد، حق ندارد به عاریه دهنده رجوع کند.
مسئلۀ ۲۸۳۹ : اگر چیزی را عاریه کند تا استفاده خاصی از آن ببرد، استفادههای دیگر از آن – حتی اگر متعارف هم باشد- جایز نیست و اگر از آن تخلّف کند و عین تلف شود، هم ضامن عین تلف شده و هم ضامن عوض استفادههایی که کرده است. بنابراین اگر یک شیئ، دارای استفادههای گوناگون و متنوعی باشد باید در هنگام عاریه کردن نوع استفاده هم معین باشد، در صورتی که معین نکنند و عاریه را مطلق بگذارند، به آن استفاده یا استفادههایی منصرف میشود که آن چیز را معمولاً برای آن عاریه میکنند.
مسئلۀ ۲۸۴۰ : اگر عاریه کننده، پس از آنکه مالک عاریه را مطالبه کرد، عاریه بودن آنرا انکار کند، امین بودن او باطل میشود و پس از آن اگر عین مال را به صاحبش برنگرداند، اگر تلف شود، چه با تعدی و تفریط باشد یا بدون آن، ضامن است.
مسئلۀ ۲۸۴۱ : اگر ماشین یا حیوانی را عاریه کند تا سوار شود و به محل خاصی برود، ولی از آن محل تجاوز کند و به آن حد اکتفا نکند، ضامن عوض آن مقداری خواهد بود که تجاوز کرده و اگر پس از آن مرکوب از بین برود یا نقصی پیدا کند، ضامن است.
مسئلۀ ۲۸۴۲ : عاریه یک چیز به چند نفر معین صحیح است، ولی عاریه دادن آن به جماعتی که تعداد آنها معلوم نیست اشکال دارد. اگر استفاده کنندگان به‌طور متناوب از آن بهره ببرند و یا به قید قرعه تعیین شوند، چون اجازۀ عام برای حقّ استفاده آن جماعت صادر شده است، صحت آن خالی از قوت نیست.