Ctrl/Cmd + P را برای چاپ فشار دهید
یا به صورت PDF ذخیره کنید

حکم مواردی که دیه تعیین نشده؛ تفاوت اَرش و حکومت‏

مسئلۀ ۳۷۱۴ :    مواردی که جنایتی بر یکی از اعضای بدن آدمی وارد شود، اگر از طرف شارع برای آن مورد چیزی به صورت معین مقدّر شده است که آن‎را «دیه» می‏نامند. موارد زیادی از دیات در مسائل گذشته بیان شد، ولی شامل همۀ آنها نبود و هر کس بخواهد در مورد همۀ آنها اطلاع پیدا کند باید به کتابهای مفصّل فقهی مراجعه کند. اما اگر از طرف شارع چیز خاصی برای آن تعیین و تقدیر نشده است که گاهی از آن به «اَرش» تعبیر می‏کنند و گاهی «حکومت». بعضی گفته‏اند منظور از هر دو یکی است، بعضیها فرق گذاشته‎اند و گفته‏اند حکومت در جایی است که حاکم حکم کند او را عبد فرض کنند که اگر بنده و قابل فروش بود، تفاوت قیمت سالم و معیوب به چه نسبت می‏شد، به همین نسبت از دیۀ کامل انسان بپردازد. اما در ارش، نقص در نظر گرفته می‌شود بدون اینکه او را عبدِ قابل فروش فرض کنند. بعضیها نیز گفته‏اند حکومت شامل صلح هم می‏شود حتی اگر صلحِ قهری باشد ولی ارش معین است و شامل صلح نمی‏شود.
مسئلۀ ۳۷۱۵ :    اقوی‏ و اظهر آنست که ارش و حکومت در باب جنایات بر اطراف به یک معناست و چون تعیین آن بر عهدۀ حاکم شرع عادل، خبیر و وارد است و اختیار هر دو موکول به نظر وی است؛ اگر بخواهد ارش معین کند، تفاوت میان قیمت سالم و معیوب را دستور می‏دهد بپردازند مثلاً اگر مجنی علیه عبد بود و قابل فروش و سالمش ده میلیون تومان ارزش داشت و مجروحش هشت میلیون تومان، دستور می‏داد دو میلیون که یک‌پنجم دیه کامل است به مجنی علیه پرداخت شود و اگر حکومت کرد، جنایت را مشاهده می‏کرد و نوع جنایت را می‏دید و خصوصیات و قدر و اندازه آن‎را ملاحظه کرده و آن‎را با موارد مشابه مقایسه می‏کرد و مطابق تشخیص و خبرگی‏اش حکم می‏داد.