سؤال: با سلام در سالهای اخیر و یا شاید هم از بعد از انقلاب شاهد پرداخت وجه به برخی افراد برای خواندن نماز و گرفتن روزه برای درگذشتگان هستیم.آیا اگر در طی سالهای آتی این نیابت به مسائلی مانند حج کشیده شود،آیا تضمینی هست که مراجع با دین فروشی مقابله کنند؟و نظر حضرت آیت الله در رابطه با گرفتن پول و رفتن به حج به جای افراد متوفی چیست؟
پاسخ:
با سلام و تحیت؛
عبادات دو دسته است که یکی واجب و دیگری مستحب است. در مستحبات بدون شک انسان می تواند به جای فرد دیگری هم انجام دهد؛ واجبات هم به دو قسم واجباتی که انجام آن مشروط به شخص خاص است مانند نمازهای یومیه و صوم ماه رمضان و نیز واجباتی که در شرایط خاصی اجازه داده شده فرد دیگری به عنوان نایب آنها را انجام دهد مانند حج تقسیم می شود. حال کسی که در اثر پیری یا بیماری نمی تواند خودش مستقیماً و بالمباشره مناسک حج را انجام دهد، مطابق روایات صحیحه می تواند نایب بگیرد.
با توجه به مطالب فوق کسی که زنده است – چه پیر بشود یا نشود و چه مریض باشد یا نباشد – مادامی که از دنیا نرفته، انجام نمازها و روزه های قضا شده او توسط دیگر جایز نیست ولی اگر نمازها و روزه هائی از او قضا شده و زندگی دنیایی کفاف قضا کردن آنها را نداده، آیا می شود نمازها و روزه های او را کسی تبرعاً یا به صورت اجاره قضا کند یا نه محل بحث است. به نظر می رسد ادلۀ اجاره و اطلاقات آیات و روایات احسان و ادلۀ لزوم قضای روزه ها و نمازهای پدر و مادر توسط وارث ذکور بزرگ به اینکه می توان روزه و نمازهای قضا شده میت را چه تبرعاً و چه استیجاری انجام داد کفایت می کند کمااینکه اگر خمس و زکاتی بر ذمه داشته، واجب است از ترکۀ او آنها را بپردازند.