سؤال: با سلام بر آیت اله العظمی بیات زنجانی و آرزوی سلامت برای آن بزرگوار جهان اسلام: در سال ۱۳۶۲ شخصی با اشتغال در خارج از کشور برای پدر خود پولی میفرسند تا با آن پول برای او زمینی ابتیاع نماید . پدر ۲ دانگ از ۶ دانگ مشاع زمینی را به علت نبود پسر مذکور به نام دو پسر دیگر خود ابتیاع و سند رسمی به نام آن دو تنطیم میگردد .سپس پدر در سال ۱۳۷۸ با دارا بودن وکالت بلاعزل (منفرداً مشترکاً با مادر) طی مبایعه نامه عادی تنظیمی با دو پسر دیگر که اسماً مالک زمین شدند و با حضور دو گواهان نسبت به انتقال زمین به پسر (مقیم خارج) اقدام مینماید که چندی بعد و قبل تنظیم سند رسمی پدر فوت نموده و دو برادر بیدرنگ بعد از فوت پدر با سواستفاده از مکتوم ماندن مبایعه نامه و قبل از مراجعت برادر با تنطیم سند رسمی جدید ۲ دانگ را بین سه برادر و مادر بالسویه (هریک نیم دانگ) تقسیم مینمایند و برادر مقیم خارج به علت فوت پدر و بیسوادی مادر و مکتوم ماندن مبایعه نامه از حق خود نسبت به تمام دو دانگ بی اطلاع میماند و بر این باور بوده که پدر باپول وی آن نیم دانگ را برای او خریداری کرده است. بعدها برادرها و مادر با سرمایه آن برادر مذکور و برادر چهارمی که وی نیز مقیم خارج بوده اقدام به ساخت بنا در آن زمین مینمایند ودرحین ساخت یکی از آن دو برادر (که طی سند مالک نیم دانگ از دو دانگ است) فوت مینمایند که دارای همسر و دو صغیر بوده و چندی بعد مادر نیز وفات می یابد و در همین اثنا برادر مذکور مبایعه نامه پدر با برادران را در مغازه پدر مرحوم یافته از ماجرا مطلع میگردد و به سراغ آن برادر در قید حیات میرود و برادر ضمن صحه گزاردن بر مبایعه نامه که خود به عنوان طرف فروشنده آن را امضا نموده بوده است به تمام ماجرا اقرار مینماید حال از آن عالم زمان این سوال است که ۱- با توجه به اینکه در سند عادی تنظیمی صیغه شرعی عقد بیع جاری شده است آیا شرعاً برادر مذکور مقیم خارج مالک آن دو دانگ زمین میباشد یا خیر؟ ۲- آیا آن سند عادی مقدم دارای اعتبار شرعی و قانونی در معارضه با سند رسمی مؤخر میباشد؟ ۳- در مشارکت ساخت تمام سرمایه ساخت را آن دو برادر مقیم خارج پرداخت نموده اند و آن دو برادر دیگر یا وراث ایشان هیچ پولی نپرداخته اند . تمام وراث مادر و احد از برادران (مالک نیم دانگ) که در قید حیات است پیرو این واقعه با تنظیم وکالت تمام حقوق خود را به برادر مقیم خارج که از طریق مبایعه نامه مزبور) واگذار کرده اند حال آیا وراث آن برادر متوفا شرعاً نسبت به زمین و اعیان سهمی دارند؟
پاسخ:
با سلام و تحیت؛
پاسخ سؤال اول: در فرض سؤال برادر مذکور مقیم خارج از کشور، مالک قطعی دو دانگ از زمین است.
پاسخ سؤال دوم: در فرض سؤال، هیچ کدام از دو سند معتبر نیست و اقرار یکی از دو برادر، بر این مطلب صحه می گذارد. پاسخ سؤال سوم: در فرض سؤال هیچ یک از افراد به جز مالک اول و به تبع وراث او حقی در زمین ندارد و در ساختمال نیز دو برادر مقیم خارج و به تبع، وراث آنها به اندازۀ سرمایه گذاشته شده سهیم اند؛ اگر افرادی بر این کار ناظر بوده اند، اگر قصد تبرع نداشته باشند فقط حق العمل را می توانند مطالبه نمایند و در بقیۀ اموال سهمی ندارند.