نیابت در حجّ، شرایط نایب و احکام آن‏

مسئلۀ ۱۹۲۴ :    کسی که حجّ بر او واجب شده و نرفته است، در صورتی که آثار مرگ را در خود ببیند، واجب است وصیت کند که به جای او حج بجا آورند و وقتی بعد از وصیت کردن از دنیا برود، یک بار ممکن است وصیت کرده باشد که همۀ هزینه حجّ را از یک‌سوم مالش بردارند که در این صورت همه را از ثلث مالش بر خواهند داشت و یک دفعه هم در وصیت نامه معین نمی‏کند و به‌طور مطلق وصیت به اتیان حجّ نیابتی می‏کند، در این صورت اگر گرفتن نایب از نزدیک‏ترین میقاتها امکان داشته باشد، مخارج حجّ- به مقدار حجّ از میقات- از اصل مال برداشت می‏شود و اگر نایب گرفتن از میقات ممکن نباشد، همۀ مخارج حج از اصل مال میت برداشته می‏شود و مابقی ‏میان ورثه طبق مقررات ارث تقسیم می‏گردد.
مسئلۀ ۱۹۲۵ :    کسی که می‏خواهد به عنوان نایب حج بجای آورد، واجب است شرایط زیر را دارا باشد:
۱- بنا بر احتیاط واجب بالغ باشد.
۲- عاقل باشد.
۳- شیعه دوازده امامی باشد.
۴- مورد وثوق و اطمینان باشد که اعمال را درست انجام می‏دهد.
۵- وقتی که نایب می‏شود، اعمال و احکام حج را ولو با کمک مرشد، بداند.
۶- در آن سال ذمّه‏اش به انجام حج واجب مشغول نباشد، مثلاً در عهدۀ وی حَجّهالاسلام یا حجّ نذری معین نباشد به‌طوری که توان بجای آوردن آن‎را در همان سال داشته باشد.
۷- از بجای آوردن تمام یا بعضی از اعمال در حج معذور نباشد، بنابراین اگر نایب شود از طرف کسی به حجّ رود و خودش نتواند به مکه برود و بخواهد کس دیگری را به جای خود بفرستد، باید از کسی که او را اجیر کرده اجازه بگیرد.
مسئلۀ ۱۹۲۶ :    نیابت زن از مرد و بالعکس جایز است و نیابت «صَروره» یعنی کسی که تا کنون حج نرفته نیز جایز است، اگرچه بهتر است در نیابت، صروره را انتخاب نکنند. نایب و اجیر که از طرف دیگری حج بجا می‏آورد، طواف نسا را باید از طرف منوبٌ ‏عنه و آن کسی که او را اجیر کرده است، بجای آورد و اگر بجا نیاورد، همسر- زن یا مرد- بر اجیر حرام می‏شود.
مسئلۀ ۱۹۲۷ :    حج به‌طور کلّی بر سه قسم است: حجّ تمتّع، حجّ إفراد و حجّ قِران؛ حجّ تمتّع وظیفۀ کسانی است که فاصلۀ وطنشان تا مکه معظّمه شانزده فرسخ یا بیشتر باشد؛ حجّ إفراد و قِران وظیفۀ کسانی است که اهل خود مکه یا اطراف آن تا فاصلۀ کمتر از شانزده فرسخ باشند، البتّه در مواردی بعضی از افراد به سبب مریضی یا معذور بودن از حجّ تمتّع، آن‎را می‏توانند به حجّ إفراد تبدیل کنند. این سه قسم حجّ، در نوع اعمال مشترک هستند، منتها در حجّ تمتّع، عمره تمتّع جلوتر از حج بوده و وابسته به حجّ است، به‌طوری که باید در یک سال و در ماه‏های حجّ- ذیقعده و ذی حَجّهُالاسلام – بجای آورده شوند، امّا در حجّ قِران و إفراد عمره کاملاً مستقل و از حج جداست؛ در حج تمتّع، روز عید قربان در مِنا، قربانی کردن واجب و از اعمال مِناست ولی در حجّ قِران قربانی که همان «هَدی» است از اوّل مقرون با احرام است و واجب است تا روز عید در مِنا همراه حاجی باشد و برای ذبح تعیین شده است چه به وسیلۀ اشعار و چه تقلید، امّا در حجّ إفراد اصلاً قربانی کردن واجب نبوده و جزء اعمال نیست، اگرچه مستحب است؛ البتّه تفاوتهای دیگری نیز هست که در کتابهای مفصّل ذکر شده و این نوع رساله‏ها مناسب برای ذکر آنها نیست.