احکام عقد دائم و حقوق متقابل زناشویی‏

مسئلۀ ۳۱۲۴ :    همسر دائمی نمی‏تواند بدون اجازۀ شوهرش از خانه بیرون رود و موظف است برای التذاذ و لذّت جنسی شوهر، خود را آماده و تسلیم کند و از هر نوع رفتار و عملی که موجب نفرت شوهر می‏شود بپرهیزد. بدون عذر شرعی از نزدیکی‎کردن شوهر جلوگیری نکند و در صورتی که زن در این مورد از شوهر اطاعت کند مرد نیز موظّف است با اخلاق خوب و نیک با او رفتار کند و مخارج زندگی او را از قبیل خوراک و پوشاک و مسکن و لوازم دیگری که به‌طور معمول در نظر عرف جزء هزینۀ زندگی زن حساب می‏شود، تأمین کند و اگر شوهر اینها را تهیه نکند چه قدرت داشته و چه نداشته باشد، مدیون همسرش بوده و بدهکار اوست.
مسئلۀ ۳۱۲۵ :    اگر زن در اموری که در مسئلۀ قبل گفته شد از شوهر خود اطاعت نکند، گناهکار است و حقّ هم‎خوابگی (لزوم خوابیدن شوهر نزد وی هر چهار شب یکبار)، خوراک، پوشاک، مسکن و لوازم دیگر زندگی را ندارد، اگرچه مهر او از بین نمی‏رود و شوهر نسبت به مهر بدهکار است.
مسئلۀ ۳۱۲۶ :    مرد حق ندارد زن را به خدمت خانه و حتّی شیر دادن بچّه، غیر از شیر دادن اوّلیه، مجبور کند، بلکه زن می‏تواند در مقابل آنها از شوهر طلب مزد کند.
مسئلۀ ۳۱۲۷ :    شوهر حق ندارد همسر خود را به کارهای خلاف شرع یا کارهایی که بر او واجب نیست وادار کند و زن حق دارد در این قبیل امور از شوهر اطاعت نکند.
مسئلۀ ۳۱۲۸ :    مخارج سفر زن در صورتی که از جانب شوهر نباشد و از مخارج وطن بیشتر باشد، به عهدۀ شوهر نیست، ولی اگر شوهر بخواهد همسرش را به مسافرت ببرد، مخارج او را هم باید بدهد و نیز اگر زن برای معالجه نیاز به مسافرت پیدا کند اظهر آنست که شوهر مخارج وی را تأمین کند.
مسئلۀ ۳۱۲۹ :    زن اگر از شوهر اطاعت کند، حق دارد مخارج خود را در حد متعارف از شوهر مطالبه کند و اگر شوهر نپردازد، زن می‏تواند مخارج خود را از مال شوهر، هر روز، ولو بدون اجازه، بردارد و بهتر است برای برداشتن مخارج از حاکم شرع جامع شرایط هم اجازه بگیرد، گرچه بنا بر اقوی لازم نیست و اگر برای زن، برداشتن مخارج از اموال شوهر ممکن نیست، می‏تواند برای خود معاش تهیه کند و موقعی که مشغول تهیه معاش است، اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
مسئلۀ ۳۱۳۰ :    اگر مرد یک زن دائمی بیشتر نداشته باشد حق ندارد او را طوری ترک کند که نه مثل زن بی‎شوهر باشد و نه مثل زن شوهردار معلّق باشد و اقوی‏ آنست که واجب نیست از هر چهار شب یک شب نزد همسر دائمی بماند یعنی قسمت کردن شبها، از ابتدا واجب نیست مطابق احتیاط است ولی اگر بیش از یک زن دائمی‏داشته باشد، اگر نزد یکی از آنان یک شب بماند، واجب است برای رعایت عدالت نزد هر کدام یک شب بماند بنابراین اگر مرد دو زن دائمی داشته باشد و یکی از شبها را نزد یکی از آن زنها بماند واجب است شب بعد نزد آن یکی بماند و در دو شب باقی مانده اختیار با خود مرد است.
مسئلۀ ۳۱۳۱ :    چنانچه مرد همسر دیگری انتخاب کند، اگر همسر دوم دوشیزه باشد، شوهر می‏تواند سه تا هفت روز نزد او بماند و بعد قسمت را رعایت کند و اگر دوشیزه نبود، سه شب اوّل حقّ همسر جدید است و در این موارد همسر جدید بر همسر یا همسران دیگر اولویت دارد.
مسئلۀ ۳۱۳۲ :    شوهر حق ندارد بیش از چهار ماه، نزدیکی با همسر خود را ترک کند، در زن جوان بنا بر اقوی‏ و در غیر آن بنا بر احتیاط واجب اگر اقوی‏ نباشد؛ از امام صادق‏ روایت شده که چنین فرموده‏اند: اگر کسی همسرانی داشته باشد و با آنان نزدیکی نکند و در نتیجه بعضی از آنان گرفتار زنا شود، گناه آن بر عهدۀ شوهر است.
مسئلۀ ۳۱۳۳ :    رعایت عدالت از اصول مصرح در قرآن و به عنوان میزان خدای عالم معرفی شده است بنابراین شوهر موظّف است از هر جهت حقوق همسر یا همسرانش را مراعات کند و طوری عمل کند که هیچ اجحاف و ظلمی به آنان نشود.
مسئلۀ ۳۱۳۴ :    اگر در عقد نکاح دائم مهر را معین نکنند، عقد باطل نمی‏شود، بنابراین اگر مرد با زن در این صورت نزدیکی کند، مهر او را باید مطابق مهر زنانی که مانند او هستند بدهد.
مسئلۀ ۳۱۳۵ :    اگر مرد بخواهد از زن استمتاع کرده و با وی نزدیکی کند، زن حق ندارد امتناع کند و اگر امتناع کند حقّ مطالبه مخارج ندارد، مگر آنکه مرد مبتلا به بیماریهای مُسری باشد که در این صورت زن حقّ امتناع دارد و بر شوهر واجب است مخارج وی را مطابق مسئلۀ ۳۱۲۴ تأمین کند.
مسئلۀ ۳۱۳۶ :    اگر هنگام عقد دائم زمانی را برای پرداخت مهر معین نکرده باشند زن حق دارد مهر را مطالبه و پس از آن خود را تسلیم شوهر کند و پیش از تحویل مهر خود را تسلیم نکرده و از نزدیکی و دیگر استمتاعات جلوگیری کند و در این جهت فرقی بین توانایی داشتن شوهر برای پرداخت مهریه و عدم توانایی او وجود ندارد، ولی اگر پیش از گرفتن مهر اجازه دهد و راضی شود و شوهر هم با او نزدیکی کند، زن دوباره نمی‏تواند بدون عذر شرعی از نزدیکی شوهر امتناع کند.
مسئلۀ ۳۱۳۷ :    اگر مرد، مهر زن را در عقد دائم تعیین کند، ولی قصدش این باشد که مهر را ندهد، عقد صحیح است ولی موظّف است مهر را بدهد چون بدهکار است.
مسئلۀ ۳۱۳۸ :    مهریه زنان اگر از قبیل زمین، منزل، مغازه، طلا و نقره است، مثلاً ۵۰ سکه بهار آزادی و مانند اینها، در این صورت زن همان مقدار را که هنگام خواندن عقد نکاح قرار داده‏اند طلبکار است اگرچه قیمت آن تنزّل کرده باشد. اما اگر اسکناس و مانند آن که پول رایج کشور است، باشد، مثلاً پنج میلیون تومان به عنوان مهر تعیین می‏کنند که در عین اینکه عرفاً اسکناس مال بوده و دارای ارزش است، ولی معلوم است که ارزش آن به قدرت خریدی است که دارد و به‌طور معمول با گذشت زمان یا عوامل دیگر مالی، اقتصادی و سیاسی قدرت خرید آن تنزّل فاحش پیدا می‏کند، اظهر آنست که آن‎را با قدرت خرید فعلی محاسبه کنند و احوط آنست که مصالحه کنند.
مسئلۀ ۳۱۳۹ :    اظهر آنست که حقوق زن و شوهر از سنخ حقوق متقابل است و در برابر یکدیگر قرار دارد، لذا اگر هر یک از آنها بدون عذر موجّه شرعی از ادای حق دیگری امتناع کند آن دیگری هم حق امتناع دارد.
مسئلۀ ۳۱۴۰ :    زن می‏تواند هر نوع کاری را که موجب پایمال شدن حقّ شوهر نشود، انجام دهد و در این نوع کارها احتیاجی به اجازۀ شوهر ندارد، اگرچه کسب اجازه مطلوب است.
مسئلۀ ۳۱۴۱ :    زن در مالکیت اموالی که از طریق حلال کسب کرده، استقلال دارد و بدون اجازۀ او هیچکس حتّی شوهرش، حقّ تصرّف و دخالت در اموال وی را ندارد؛ اگرچه در موارد زیادی اگر بخواهد تصرّف کند احتیاج به اجازۀ شوهر دارد و بلکه برای تحکیم مبانی خانواده، مطلوب است زن حتّی در مقام تصرّف در اموال خویش نیز شوهر را در جریان قرار دهد و رضایت او را جلب کند.
مسئلۀ ۳۱۴۲ :    جهیزیه‏ای که زن به خانه شوهر می‏برد، جزء اموال زن به حساب می‏آید و اختیار آنها با اوست و حتّی اگر طلاق بگیرد، می‏تواند همۀ آنها را به همراه خود ببرد.
مسئلۀ ۳۱۴۳ :    هدایایی که برای زن آورده‏اند، جزء داراییهای او حساب می‏شود و هدایایی که مشترکاً برای زن و شوهر آورده می‏شود، نصف برای زن و نصف برای‏ مرد است.
مسئلۀ ۳۱۴۴ :    اموال و داراییهایی که زن در دوران زناشویی از راه کسب و کار و مانند آن به دست آورده است، جزء دارایی او محسوب شده و همچنین آنچه شوهر به او بخشیده نیز جزء دارایی او محسوب می‏شود.
مسئلۀ ۳۱۴۵ :    اگر شوهر هزینه‏های مورد نیاز زن را ماهانه یا روزانه به او بدهد و زن در مصرف آن صرفه جویی کرده واز این راه مبلغی را پس‏انداز کرده باشد، جزء اموال او محسوب شده و در اختیار خود زن است، ولی اگر شوهر مخارج منزل و زندگی را در اختیار او بگذارد و زن از آن بردارد و مصرف کند، هر چه از آن در اثر صرفه جویی‏ باقی بماند مال شوهر است و زن حق ندارد بدون اجازۀ شوهر از آن برای خود بردارد.
مسئلۀ ۳۱۴۶ :    اگر یکی از زن و شوهر دلش بچّه بخواهد و آن دیگری نخواهد، اگر هیچ کدام عذر موجّه شرعی برای خواسته خود نداشته باشند، ظاهراً حقّ شوهر مقدّم است ولی اگر زن عذر موجّه شرعی داشته باشد، مثلاً باردار شدن برای او ضرر مهمّی داشته باشد، شوهر حق ندارد بچّه‎دار شدن را به او تحمیل کند.
مسئلۀ ۳۱۴۷ :    اگر زن مهر خود را به شوهر صلح کند که او زن دیگری نگیرد، صلح صحیح است و زن مهر را نگیرد و شوهر هم نباید با زن دیگر ازدواج کند.
مسئلۀ ۳۱۴۸ :    اگر مهری را که در ذمۀ همسرش قرار دارد به شوهرش ببخشد، مانعی ندارد، ولی دوباره نمی‏تواند آن‎را پس بگیرد ولی اگر مهری را که در ذمۀ شوهرش قرار دارد به یکی از اشخاص اعم از ارحام و غیر ارحام ببخشد، صحیح نیست چون هنوز قبض نکرده و امر غیر مقبوض قابل هبه کردن نیست.