احکام امر به معروف و نهی از منکر

یکی از مهم‏ترین واجبات اسلامی امر به معروف و نهی از منکر است و آن یعنی اعمال نظارت و مراقبت عمومی، برای کنترل و اصلاح جامعه و اعلام حیات جمعی و احساس مسئولّیت آحاد جامعه در برابر حوادث و جریاناتی که در اجتماع روی می‏دهد. در نظام اسلامی همه باید نسبت به یکدیگر احساس و ظیفه کنند و در برابر کارهای‏ دیگران خود را مسئول بدانند. یکدیگر را به خوبیها دعوت کنند و از زشتیها و پلیدیها باز داشته و نهی کنند. در جامعه‏ای که افراد، داعی به نیکیها و رادع از بدیها هستند، هم آنان نسبت به یکدیگر احساس مسئولیت کرده و بر اعمال هم نظارت خواهند کرد و در نتیجه جامعه در مسیر صحیح قرار می‏گیرد و افراد ناآگاه، مطّلع و آگاه خواهند شد و در فضایی این چنین، صاحبان قدرت خود را بدون ناظر و رها احساس نمی‏کنند و در انجام کارها و رفتار با مردم، از راه درست عدول نخواهند کرد. به همین دلیل قرآن کریم، رابطه بین مؤمنان را رابطه ولایی و همگان را نسبت به هم ولی می‏داند و در همین رابطه فرموده است: «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ، یأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ ینْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ» ، یعنی همۀ مردان و زنان با ایمان نسبت به هم ولایت دارند به‌طوری که یکدیگر را به انجام خوبیها امر می‏کنند و از بدیها باز دارند و این نسبت، تنها میان افراد عادی جامعه نیست، بلکه بین مردم و حکومت هم ساری و جاری است. اگر حکومت نسبت به مردم نوعی ولایت دارد مردم هم نسبت به حکومت همان رابطه را دارند، از رسول گرامی اسلام‏ نقل شده است که فرمودند: «همۀ شما فرمانروا و نگهبان هستید و در مقابل یکدیگر مسئولید»  و نیز از امام محمّد باقر روایت شده که فرموده‏اند: «امر به معروف و نهی از منکر فریضه بزرگی است که به وسیلۀ آن سایر فرایض و واجبات برپا می‏شود و کسانی که امر به معروف و نهی از منکر را ترک می‏کنند، مشمول غضب خدای متعال قرار می‏گیرند و در این صورت انسانهای شایسته و صالح نیز در کنار افراد ناشایست و بدکار به هلاکت می‏رسند،.. بدانید این فریضه راه انبیا و روش صالحان و تکلیف بزرگی است که به وسیلۀ آن فرایض و دیگر واجبات به مرحله اجرا در می‏آید؛ راهها امن می‏شود، کسب و تجارت و داد و ستدها حلال شده و رونق پیدا می‏کند، حقوق مردم تأمین می‏شود، زمینها آباد گردیده و دشمنان و گردنکشان به عدل و انصاف وادار می‏شوند وکارها روبه راه می‏شود. خدای متعال به شعیب پیغمبر وحی فرمود: من از قوم تو، شصت هزار از خوبان و چهل هزار از بدان را عذاب می‏کنم. عرض کرد: پروردگارا بَدان به جای خود، خوبان را چرا؟ خدای عالم وحی فرستاد: خوبان در برابر اهل معصیت مسامحه کرده و به خاطر غضب من غضب نکردند.»